'Met De Ruyter trots op Nederland'

• Jeroen Wielaert

  Verslaggever

Michiel de Ruyter is niet alleen een historische held uit de 17de eeuw. Hij is ook een voorbeeld voor het vaderland, anno 2015, vindt regisseur Roel Reiné. Voor de galapremière van de avondvullende film die hij maakte over de legendarische admiraal zegt hij: "Ik wil met deze film het gevoel geven dat je weer trots mag zijn op Nederland".

Het is al direct raak met de verstoring van een kerkdienst, op 10 augustus 1653. Luider dan Gods woord klinken de kanonnen over Ter Heijde, een dorpje vlak bij de duinen onder Den Haag. De gelovigen spoeden zich naar de duinen en kijken verbijsterd naar de confrontatie van Engelse en Nederlandse oorlogsschepen. Het is het einde van admiraal Maarten Tromp, in dit geval een uitermate korte karakterrol van Rutger Hauer. Voor het uitblazen van zijn laatste adem heeft hij nog wel dramatisch contact met slagwinnaar Michiel de Ruyter. Het is het begin van een doorbraak voor Frank Lammers als steracteur in grootscheepse actiefilms.

Van de Noordzee gaat het spoedig naar Den Haag, naar de vergaderzaal van de jonge Zeven Provinciën. Raadspensionaris Johan de Witt probeert daar stijlvol boven de partijen te staan. Het is geen republikeins bloed dat vloeit in de strijd, en ook niet het bloed van Oranje. Het is bovenal Nederlands bloed, betoogt hij in een bevlogen redevoering over de pas verworven vrijheid. In zijn vertolking en jargon doet Barry Atsma denken aan hedendaagse politici die het vaderland bij elkaar willen houden.

"Het is de 21ste eeuw in 17de-eeuwse kostuums", zegt Remmelt Daalder, maritiem historicus en voormalig conservator van een expositie over De Ruyter in het Scheepvaartmuseum. "Elke tijd creëert zijn eigen Michiel de Ruyter", betoogt Daalder na het zien van de voorvertoning van de film.

"Frank Lammers speelt een soort rouwdouwer, wars van conventies. Het is een beetje zoals de mensen nu naar de politiek kijken. Ze moeten het maar regelen in Den Haag. Destijds speelde dat wel een rol, maar De Ruyter was in de eerste plaats een beroepsmilitair. In de film wordt het een onderdeel over de identiteit van het land. Ik weet niet of Michiel de Ruyter daar zo mee bezig was. Een filmmaker heeft het recht om er zijn eigen interpretatie aan te geven."

Ronald Prud’homme van Reine bekeek de film als auteur van de biografie van De Ruyter uit 1996. Hij zag historische onjuistheden, zoals de aanwezigheid van de admiraal bij de slachting van de gebroeders De Witt op 20 augustus 1672. Het is allemaal zo realistisch als het schilderij wat van de moordpartij is gemaakt, maar De Ruyter was er niet bij als falende redder, zoals in de film. "Het is ook niet zo dat De Ruyter als een heel ander persoon wordt voorgesteld dan hij werkelijk was", zegt de biograaf. "Dan had ik wel kritiek gehad. De Ruyter heeft zijn best gedaan om het land te verdedigen, met weinig geld voor goede schepen."

Zeker is dat er filmgeschiedenis wordt geschreven. Michiel de Ruyter overtreft alles wat er in dit genre over dit tijdperk is gemaakt door Nederlandse filmers. Echter kan het niet. Het is af te zien aan het realisme van de scènes en te horen aan het volume, ook in de dialogen – anders dan in menig andere Nederlandse filmproductie.

Regisseur Roel Reiné heeft in Los Angeles vanaf het begin van deze eeuw veel geleerd van de nieuwste digitale technieken. Met Amerikaanse en Engelse assistentie is hij erin geslaagd om met de replica’s van drie voormalige oorlogsbodems opeenvolgende vechtende, brandende vloten te scheppen. Wat nog moet blijken is of het allemaal niet té veel is voor het bioscooppubliek.

Voor Reiné is de boodschap essentieel. "Ik wilde Michiel de Ruyter laten zien als mens van vlees en bloed, wars van politiek gekonkel waar hij wel in gezogen werd. De republikeinen hadden hem nodig voor hun revolte. Hij had niks met pracht en praal. Hij ging na een slag liever de kippen voeren. Dat zie je ook in de film."

Reiné heeft twaalf jaar in Amerika gewoond en ziet een groot verschil. "Ik heb het gevoel dat Nederlanders bang zijn om trots te zijn op hun land. Niet als Oranje voetbalt, maar wel als er bijvoorbeeld politieke keuzes gemaakt worden. Na twaalf jaar in Amerika zie ik een extreem andere kant: heel trots zijn op je land."

"In het begin van de film zie je de overweldigende speech van Johan de Witt over Nederland en de vrijheid. Daarna zie je hoe dat tot bloedens toe wordt uitgevochten. Het is De Ruyters keuze om alles te redden, om ons bij elkaar te houden. Ik weet niet of het de held is waar Nederland nu naar verlangt. Ik denk wel dat we helden uit onze geschiedenis moeten vinden om inspiratie en kracht uit te krijgen. Daar gaat deze film over."