'Opkopen staatsobligaties door ECB mag'

Het opkopen van staatsobligaties door de Europese Centrale Bank (ECB) is "in beginsel verenigbaar" met Europese verdragen en grondrechten van lidstaten. Mocht de ECB overgaan tot uitvoering van dat opkoopprogramma, dan wordt aan de voorwaarden voldaan. Dat is de conclusie van de advocaat-generaal van het Europees Hof van Justitie in Luxemburg.

In 2012 piekte de eurocrisis en werd getwijfeld aan de levensvatbaarheid van de euro. ECB-president Mario Draghi verzekerde in de zomer de financiële markten ervan dat de ECB er alles aan zou doen ("whatever it takes") om de euro te redden.

In september maakte de ECB bekend dat er een programma was aangenomen voor de aankoop van staatsobligaties, de zogeheten OMT (Outright Monetary Transactions). Op de financiële markten keerde de rust terug.

Grondrechten geschonden

De Duitsers waren echter tegen het opkoopplan. Binnen de ECB stemde de Bundesbank tegen en ook de Duitse minister van Financien had bezwaren. Het zou de zwakke eurolanden ertoe aanzetten geen werk meer te maken van de noodzakelijke hervormingen.

Politici en hoogleraren klaagden de staat aan en stapten naar het Bundesverfassungsgericht, het Duitse grondwettelijk hof, omdat ze vonden dat hun grondrechten geschonden waren. Het Duitse hof legde de zaak vervolgens voor aan het Europees Hof voor een principiële uitspraak over de rechtmatigheid.

Het Europees Hof boog zich over de vraag of het opkopen van staatsleningen niet buiten het mandaat van de ECB valt en of het niet in strijd is met het Europese verdragen, waaronder het verbod op monetaire financiering van lidstaten.

Expertise en ervaring

Volgens het Hof is de ECB exclusief bevoegd voor het monetair beleid en bezit de ECB de expertise en ervaring die de rechter mist. Het opkopen van staatsleningen is weliswaar "een onconventionele maatregel" maar is bovendien nog niet uitgevoerd, en bestaat enkel nog op papier. Mocht de ECB het programma in werking stellen, dan dient de bank wel goed duidelijk maken waarom.

Het opkoopprogramma is volgens advocaat-generaal Cruz Villalón geschikt om de rente op staatsobligaties van zwakke landen te doen dalen waardoor de financiële situatie normaliseert.

Over het bezwaar van het geld stoppen in bijna failliete landen (monetaire financiering) door rechtstreeks schuldpapier op te kopen, zegt de advocaat-generaal dat de Europese verdragen deze mogelijkheid niet altijd verbieden.

Mijlpaal

Het Hof moet zich nog uitspreken, maar doorgaans volgt het Hof de conclusie van de advocaat-generaal. Voor de ECB is het oordeel een belangrijke steun in de rug.

Volgende week vergadert de ECB over het al of niet aanzetten van de geldpersen om de economie aan te zwengelen en de te lage inflatie op te krikken. Deze extra monetaire verruiming gebeurt door middel van het opkopen van staatsobligaties. Volgens ECB-watchers zou het gaan om minstens 500 miljard euro.

De ECB twittert dat er kennis is genomen van de conclusie van het Hof. De ECB noemt het een belangrijke mijlpaal voor het monetair beleid.