Koninklijke misstappen zelden strafrechtelijk vervolgd

• 

  Piet van Asseldonk

  Redacteur Koninklijk Huis

Redacteur Piet van Asseldonk schrijft wekelijks over actuele ontwikkelingen rond het koningshuis.

De berichten over ‘koninklijke’ misstappen in Spanje en Engeland houden aan. De Britse prins Andrew, zoon van koningin Elizabeth, wordt beschuldigd van seks met minderjarigen. De Spaanse prinses Cristina, zus van de Spaanse koning, wordt samen met haar man strafrechtelijk vervolgd op verdenking van een miljoenenverduistering.

Deze schandalen, officieel ontkend en/of onbewezen, zijn van een andere orde dan roddelbladschandalen over bijvoorbeeld ontrouw van leden van koninklijke huizen, waar we regelmatig op getrakteerd worden. Het is het verschil tussen moraal en criminaliteit, tussen wat fatsoenlijk wordt geacht en wat wettelijk verboden is.

Andrew en Cristina worden van ernstige misdaden verdacht. In zulke gevallen kunnen leden van koninklijke families met recht van troonsopvolging gewoon strafrechtelijk vervolgd worden. Maar het gebeurt hoogstzelden.

Onschendbaarheid

Alleen een zittend koning (m/v) hoeft nooit voor de rechter te verschijnen. Hij is strafrechtelijk, maar ook burgerrechtelijk en politiek, onschendbaar. Zo is het in de meeste Europese monarchieën, en ook bij ons, in de grondwet geregeld. Koning Willem-Alexander staat dus boven de wet. Zijn onschendbaarheid is absoluut en onbeperkt. Voor misstappen van de koning zijn de ministers verantwoordelijk.

De vorst gaat altijd ‘vrijuit’. Als ministers (kabinetten) vinden dat de koning het te bont maakt, kunnen ze aftreden of een loodzware, maatschappij-ontwrichtende procedure starten ter afzetting van de koning. Meer voor de hand ligt het om in zulke gevallen de koning onder druk te zetten de eer aan zichzelf te houden en daarmee de monarchie voor zijn familiedynastie en land te redden.

Gevarenzone

Wat voor de koning geldt, gaat níet op voor zijn voorgangers en echtgenote (m/v) en ook niet voor andere leden van de koninklijke familie met aanspraken op de troon. Maar strafrechtelijke vervolging van dichtbij de koning staande personen brengt vorst en monarchie snel in de gevarenzone. Dat is ingrijpend en daarom wordt er alles aan gedaan om het zover niet te laten komen.

Daarvoor beschikt de overheid bij ons over het opportuniteitsbeginsel. Dat is het recht om vanwege een groter belang, zoals het aanzien van het staatshoofd of het voortbestaan van de monarchie, strafrechtelijke vervolging achterwege te laten. Precies dit beginsel is indertijd in stelling gebracht om prins Bernhard – verdacht van het aannemen van Lockheed-steekpenningen - niet voor de rechter te slepen.

Daarom is de strafrechtelijke vervolging van de Spaanse prinses Cristina zo bijzonder en zijn de pogingen van het Britse hof om prins Andrew van de strafrechter weg te houden zo nieuwswaardig. Op de koning na is iedereen gelijk voor de wet, maar in de praktijk ligt het bij koninklijke misstappen veelal net iets anders.