Europese megatelescoop ziet straks scherper dan Hubble

European Extremely Large Telescope heet het gevaarte, en die naam heeft het enorme instrument niet voor niets. Op de top van een berg in Chili werkt het Europese observatorium ESO aan de grootste spiegeltelescoop ter wereld. Een Nederlands consortium gaat er nu aan meebouwen.

Bijna veertig meter breed is de hoofdspiegel van de E-ELT die over ongeveer tien jaar het licht van de sterren moet opvangen. Met het enorme instrument willen astronomen planeten bij andere sterren bestuderen. Volgens ESO kan de telescoop beelden van de sterren maken die vijftien keer zo scherp zijn als die van ruimtetelescoop Hubble.

Het Nederlandse consortium bestaat uit drie partijen: onderzoeksinstituut TNO, astronomieschool NOVA en het bedrijf VDL. Ze hebben een contract van tientallen miljoenen euro's binnengehaald voor de constructie die de 798 zeskantige segmenten van die enorme spiegel gaat ondersteunen. Een ontzettend belangrijke klus, zegt NOVA-voorzitter Paul Groot.

"Die honderden stukjes spiegel moeten perfect in de juiste vorm gehouden worden. De constructie die daarvoor moet zorgen, is wat wij met zijn drieën gaan maken. Dat is een grote uitdaging. Neem een spiegel die aan de muur hangt. Die gooi je in achthonderd stukjes. Vervolgens wil je die stukjes in een gladde vorm terugbrengen zodat je jezelf weer in die spiegel kan zien."

Het bijsturen van de spiegelsegmenten is nodig om de effecten van temperatuurverschillen en zwaartekracht tot op de micrometer (een miljoenste meter) te compenseren. Ieder segment van anderhalve meter krijgt 27 'pootjes'. Die kunnen de astronomen straks allemaal los van elkaar aansturen. "Daarmee krijgen de spiegelsegmenten samen precies de goede vorm", aldus Groot.

De telescoop komt op de 3 kilometer hoge berg Cerro Armazones te staan, in het noorden van Chili. Eerder dit jaar is daar met explosieven de top vanaf geblazen. "Dat is gedaan om ervoor te zorgen dat hij mooi vlak is. Je zou er een voetbalstadion neer kunnen zetten, zo groot is het. Dat is nodig om die enorme telescoop te kunnen huisvesten."

Het ontwerp van de spiegelpootjes gebeurt in Nederland. Groot: "Hopelijk krijgen we daarna ook de opdracht om het te bouwen. Dan wordt het allemaal naar Chili verscheept en samengebouwd met de spiegel en de andere delen van de telescoop."

Met de E-ELT hopen astronomen extreem scherpe beelden van andere sterren te krijgen. "De spiegel stuurt dat licht naar een instrument waarmee we dat licht kunnen analyseren om bijvoorbeeld te zien wat voor soort planeten er rond andere sterren draaien."

TNO, NOVA en en VLD zijn ook in de race voor het contract om dat instrument te bouwen. Daar is opnieuw zo'n 40 miljoen euro mee gemoeid. "Dus hopelijk zit er nog meer in het vat."