Van De Kruijff tot Cruijff
Zijn naam ontlokt tegenwoordig in de verste uithoeken van de wereld kreten van bewondering en waardering, maar vijftig jaar geleden bij zijn debuut was de magie die hem omringt nog een goed bewaard geheim. Op 15 november 1964, vandaag exact een halve eeuw geleden, debuteerde Johan Cruijff in de hoofdmacht van Ajax (bron: Sportgeschiedenis.nl).
Met het Oosterpark van Groningen als vertrekpunt begon 'De Kruijff' vervolgens in ijltempo aan de verovering van het internationale voetbal.
Hij was 17 jaar oud bij zijn debuut en enkel in kringen van Amsterdamse voetbalfans bekend als een uitzonderlijk talent. Ondanks een doelpunt van de nummer acht, die later furore zou maken als nummer veertien, verloor Ajax die dag met 3-1 van GVAV. Inmiddels verkeert hij met Eusébio, Pelé, Di Stefano, Maradona en Messi in de eregalerij van beste voetballers uit de geschiedenis.
Dat Cruijff op dat moment nog niet bekend was bij het grote publiek, werd op de bewuste dag in 1964 wel duidelijk. Zo werd er in het programmaboekje van GVAV gerept over De Kruijff, schreef Het Parool over Kruyff en noteerde de Volkskrant zijn naam als Kruijff. Vijf decennia later bestaat er geen enkele discussie meer over de spelling van zijn naam.
De ij van ijdel en ijver
Tenminste, nauwelijks, want Cruijff en Cruyff worden tegenwoordig beide gebruikt. De Nederlandse journalist/columnist Nico Scheepmaker wijdde er in 1972 zelfs een heel hoofdstuk aan. Daarvoor had hij onderzoek gedaan in het geboorteregister van Amsterdam. "Cruijff dus. Met een lange ij. Een ij met puntjes. De ij van ijdel, ijver, ijs en ijlbode", zo concludeerde Scheepmaker.
Een week na zijn debuut mocht Cruijff voor het eerst zijn kunsten vertonen aan het publiek in De Meer. Het werd 5-0 tegen PSV en opnieuw behoorde hij tot de doelpuntenmakers. De Brit Vic Buckingham had destijds de leiding in bij Ajax. Echter, Cruijff speelde niet lang onder het bewind van Buckingham, want de Engelsman werd kort na het debuut van Cruijff opgevolgd door Rinus Michels. De latere bondscoach van Oranje oordeelde dat Cruijff te jong en onervaren was. Fysiek was hij volgens Michels ook nog niet klaar voor het echte werk.
Tijdens het debuutseizoen wist Ajax ternauwernood te ontsnappen aan degradatie. De dertiende plaats staat nog steeds in de boeken als de slechtste eindklassering in de historie van de club.
Onder de nieuwe voorzitter, Jaap van Praag, werd er een andere koers gevaren. Voor Cruijff was echter ook in het daaropvolgende seizoen geen basisplaats weggelegd. Tot op 24 oktober 1965. Klaas Nuninga was geblesseerd en Cruijff mocht hem vervangen. Na twee doelpunten was Cruijff wisselspeler af, Michels was overtuigd. Met Cruijff in de aanval bleef Ajax zestien opeenvolgende duels ongeslagen.
Ajax werd kampioen en prolongeerde de titel in het seizoen daarop. Liefst 122 keer werd er doel getroffen en Cruijff had met 33 doelpunten een belangrijk aandeel in de titel. Een nieuwe ster was geboren. En, met zijn achternaam hield men nog enige tijd problemen.