Stem meestal al vóór gebruik stemwijzer bepaald

De meeste mensen gebruiken stemwijzers vooral om te controleren of ze het wel echt eens zijn met de partij waarop ze willen stemmen. Anders dan soms wordt gedacht, gebruikt maar een klein percentage kiezers stemhulpen om hun daadwerkelijke keuze te bepalen: 10 procent van de gebruikers is een zwevende kiezer.

Dat blijkt uit een onderzoek naar de effecten van stemhulpen door een team van de Universiteit Utrecht en de Universiteit van Amsterdam.

Het onderzoek vond plaats rond de gemeenteraadsverkiezingen eerder dit jaar. Tijdens de laatste landelijke verkiezingen gebruikte ongeveer de helft van de kiesgerechtigden een van de twee stemhulpen (StemWijzer of KiesKompas). Volgens de onderzoekers zal dit aantal de komende jaren alleen maar groeien. Daarom is het volgens hen belangrijk om in kaart te brengen hoe het stemgedrag hierdoor wordt beïnvloed.

Formulering

De formulering van een stelling heeft veel invloed op het stemgedrag, zegt Claes de Vreese, hoogleraar Politieke Communicatie. "Als er in een stemhulp werd gevraagd of vervuilende auto's in de binnenstad moesten worden toegelaten, gaven mensen vaker het antwoord 'geen mening', terwijl ze op de vraag of vervuilende auto's moesten worden verboden meestal positief of negatief reageerden." Daarom adviseren de onderzoekers om stellingen zorgvuldig te formuleren.

Stemwijzers worden vooral ontwikkeld om de opkomst bij verkiezingen te verhogen. Dat is gelukt: mensen die een stemwijzer hebben ingevuld hebben meer kennis over de verkiezingen en gaan vaker stemmen, zegt De Vreese. "Stemwijzers zijn een van de belangrijkste elementen van campagnes geworden, zeker bij verkiezingen waar weinig media-aandacht voor is."

Invloed

Of mensen daadwerkelijk anders gaan stemmen door het gebruiken van stemwijzers? "Ja", zegt De Vreese, "maar niet veel mensen zullen hun stem erdoor veranderen. Het is ook niet zo dat alle mensen die een stemwijzer invullen op één bepaalde partij gaan stemmen."

Om de invloed van stemhulpen verder te specificeren is volgens de hoogleraar meer onderzoek nodig. "Om de effecten beter te volgen is zeker extra onderzoek nodig, waarin zowel mensen die gebruik maken van een stemwijzer als mensen die dat niet doen naast elkaar worden gelegd."