Minderheidskabinetten in het buitenland
Een minderheidskabinet? Dat kennen we in Nederland niet. We weten niet beter of een meerderheid is nodig om beleid te maken. Dat is niet noodzakelijk zo. Er zijn voorbeelden die laten zien hoe een minderheidsregering kan functioneren: Scandinavië, Canada en Nieuw-Zeeland.
Nederland heeft een parlementaire geschiedenis van meerderheidskabinetten, waarin de coalitiepartijen minimaal één zetel meer hebben dan de helft van het totaal. Toch kan het nu zomaar gebeuren dat we een minderheidskabinet van VVD en CDA krijgen, waaraan de PVV gedoogsteun geeft. De onderhandelingen zijn begonnen.
Meer macht parlement
In meerderheidskabinetten is de machtsverhouding tussen regering en parlement eenduidig: de regering kan beleid maken en instemmen met wetsvoorstellen op basis van die meerderheid. Daarmee is de rol van de oppositie beperkt.
Doordat bij het maken van beleid in een minderheidskabinet steeds moet worden gezocht naar een parlementaire meerderheid, hebben de oppositiepartijen per geval de keus om steun te verlenen aan de regering. Versplintering van de partijen kan dus de onderhandelingspositie van de oppositiepartijen krachtiger maken.
Scandinavië
Scandinavische landen hebben al enkele tientallen jaren te maken met dergelijke politieke situaties. Tussen 1970 en 2007 waren in Zweden, Noorwegen en Denemarken van de in totaal 46 regeringen er 39 minderheidskabinetten. Dat heeft geleid tot een belangrijkere rol van het parlement, doordat het actief werd betrokken bij de besluitvorming; de regering moest wel.
In Scandinavië werd men min of meer gedwongen te denken in minderheidscoalities. In de jaren zeventig slonk het zetelaantal van de oudere partijen, terwijl nieuwe partijen opkwamen. Het vormen van een meerderheidscoalitie werd moeilijker. Dat is wat we nu in Nederland zien gebeuren.
Inspiratiebron
In 2001 verkeerde Denemarken in een gelijksoortige situatie als Nederland nu. De Deense Conservatieve en Liberale Partij wilden graag regeren, maar hadden samen geen meerderheid. De twee centrum-rechtse partijen vormden desondanks toch een regering en werden in het parlement aan een meerderheid geholpen door de Deense Volkspartij, die twaalf procent van de stemmen kreeg.
De Volkspartij was met haar anti-immigratie- en anti-islamstandpunten qua imago vergelijkbaar met de PVV van Wilders nu. De conservatief-liberale coalitie kon haar beleid doorvoeren, in ruil voor harde maatregelen om immigratie tegen te gaan. De situatie in Denemarken kan wellicht als inspiratiebron fungeren voor Nederland; het huidige Deense minderheidskabinet regeert al bijna tien jaar onafgebroken.
Nieuw-Zeeland
In Nieuw-Zeeland kreeg men het afgelopen decennium ook te maken met minderheidskabinetten. Oud-minister-president Helen Clark leidde van 1999 tot 2008 drie opeenvolgende termijnen van drie jaar met een minderheid in de regering.
De Arbeiderspartij van Clark vormde afwisselend een minderheidskabinet met de Alliantiepartij en de Progressieve Partij, beide linkse bondgenoten van de Arbeiderpartij. Een meerderheid in de regering was niet vereist, omdat voor afzonderlijke wetsvoorstellen tijdelijke verbonden werden gesloten met partijen in het parlement.
Canada
In Canada wordt de regering gevormd door de partij die de meeste zetels wint tijdens de verkiezingen. Als de winnende partij de helft of minder dan de helft van het aantal zetels krijgt, vormt de partij een minderheidsregering.
De minderheidsregering moet vervolgens onderhandelen met andere partijen in het parlement en het gewenste beleid afstemmen op de wensen van de oppositie. Daar moet de partij genoeg stemmen zien te krijgen om een wetsvoorstel aan te nemen.
Unicum
Voor Nederland zou het een unicum zijn als er een minderheidskabinet wordt gevormd waarin de VVD en het CDA zitting nemen met gedoogsteun van de PVV. Na de Tweede Wereldoorlog begon er nog nooit een kabinet met een minderheid in de Tweede en Eerste Kamer.