Oorlogsinvaliden werken aan toekomst

Door redacteur Olof van Joolen

Het was in Nederland een woord voor de archieven; 'oorlogsinvalide'. We kenden het eigenlijk alleen nog maar van een enkele oude Duitser die zich ondanks een handicap toch op het Noordzeestrand waagde.

De militaire missie in Uruzgan heeft daar verandering in gebracht. 44 vaak nog heel jonge mensen moesten hun uitzending bekopen met een blijvende lichamelijke beschadiging.

Het Nederlandse leger ziet nu wat de Amerikaanse collega's al leerden in Irak: de moderne oorlog heeft zijn eigen prijs. Er sneuvelen relatief weinig militairen, maar er zijn wel betrekkelijk veel gewonden. De afgelopen vier jaar raakten 122 Nederlandse militairen gewond. In diezelfde tijd vonden 24 militairen de dood in Uruzgan.

Bermbommen

Van de gewonden had ruim eenderde behandeling in een revalidatiecentrum nodig. Achterliggende reden: bermbommen.

Het letsel dat die guerrillawapens toebrengen, is al snel ernstig. Mensen raken een been of arm kwijt of lopen een gehoorbeschadiging op. Het zijn handicaps die een streep zetten door een verdere militaire carrière. En wat moet je dan op je negentiende?

Vraag

Het is een vraag die Jaaike Brandsma en Rahmon Zondervang drie jaar geleden moesten beantwoorden. Een zelfmoordenaar blies zich midden in hun eenheid op tijdens een voetpatrouille op de bazaar van Deh Rawod.

Pelotonscommandant Tom Krist stierf later aan zijn verwondingen terwijl Jaaike en Rahmon respectievelijk een been en een oog kwijt raakten. Geen van beiden zegt lang thuis in een hoekje te hebben gezeten.

"Juist niet", zegt de vrouwelijke militair. "Van het begin af heb ik me vooral op de toekomst willen richten. Ik was zo blij dat ik er nog ben. Al die dingen die ik nog wel kan, daar richt ik me op."

"Ik wil niet als anders worden gezien", vertelt ze. "Als ik op de kazerne ben, doe ik een rondje stormbaan. Sommigen verklaren me voor gek, maar ik ben toch nog militair? Dan moet je dat gewoon kunnen."

'Plan B'

Rahmon Zondervang benaderde zijn herstel bijna klinisch. Hij liet zo snel mogelijk de hoop varen dat zijn rechteroog nog te redden was. "Valse hoop levert niks op", zegt de Noord-Hollander nuchter.

"Ik heb geprobeerd zo snel mogelijk een plan B te bedenken. Dat is mijn studie fysiotherapie geworden", zegt Zondervang. "Achteraf heb ik geen moment spijt van die keuze, want ik vind het een geweldig vak. Het liefst zou ik uiteindelijk als officier fysiotherapeut terugkomen bij Defensie."

Regels

Of Rahmon zijn wens kan waarmaken, is overigens nog de vraag. Vooralsnog staan de interne regels van Defensie de terugkeer van mensen met een handicap in actieve militaire dienst niet toe. Elke militair moet in principe kunnen worden uitgezonden en met een handicap is dat niet meer aan de orde.

Volgens Defensiewoordvoerster Anne van Pinxteren wordt die regelgeving op dit moment wel bekeken. De organisatie denkt na of het, gezien deze nieuwe situatie, tijd is voor nieuwe regels.