De Nederlandsche Bank wilde Zalm bij DSB; een reconstructie

Door verslaggever Gert-Jan Dennekamp

De DSB-bank stond al sinds september 2007 onder streng toezicht van De Nederlandsche Bank (DNB). Ruim een jaar na het verlenen van de bankvergunning aan DSB maakte de toezichthouder zich al grote zorgen, blijkt uit een reconstructie van de NOS.

DNB had twijfels over de financiële positie van de bank en de macht van Dirk Scheringa. DNB drong ook aan op een sterke man naast Scheringa. Dat werd Gerrit Zalm. Toen Zalm medio 2007 met Scheringa belde, kende hij de reputatie van DSB al. "Als de organisatie die via irritante reclame mensen kredieten probeert aan te smeren, daarvoor gepeperde rekeningen stuurt en daardoor bijdraagt aan de schuldenproblematiek."

Redelijk Zalm schrijft het zelf twee maanden na zijn aantreden in een interne notitie. Hij noemt dit een "vals beeld", maar de bank moet wel maatregelen nemen om zijn reputatie te verbeteren.

In 2005 werd Zalm, toen minister van Financiën, door vragen uit de Tweede Kamer al gewezen op de DSB-methode: goedkope leningen koppelen aan dure verzekeringen. Volgens Zalm mocht de bank dit doen, als die maar eerlijk was over de prijs. Zelfs hoge provisies wees hij niet af.

Hij antwoordde: "Of een provisie van zestig procent redelijk is, hangt onder meer af van de inspanning bij sluiting van de overeenkomst, mede in relatie tot de inspanning die geleverd moet worden lopende de overeenkomst."

Plek Het is nu wel juist díe praktijk die leidde tot kritiek op zijn functioneren. Minister Wouter Bos vroeg DNB en AFM onderzoek te doen naar de integriteit en deskundigheid van voormalige bestuurders en commissarissen bij DSB.

Uit de reconstructie van de NOS komt naar voren dat Zalm door DNB juist werd gezien als een ideale kandidaat. Ook zijn overstap naar ABN Amro deed hij op verzoek van minister Bos en met goedkeuring van DNB.

Een paar maanden na zijn ministerschap belde Zalm met Scheringa. De laatste zag voor hem wel een plek in de raad van bestuur. Zalm wilde adviseur worden bij de bank.

Ondernemerschap De voormalige minister bewonderde het 'echte' ondernemen van Scheringa. De rol van luis in de pels die de DSB bank speelde ten opzichte van de grootbanken, trok hem aan. Hij werd chief economist.

Na twee maanden in functie presenteert hij zijn eerste analyse. In deze vertrouwelijke notitie maakt hij zich zorgen over de koppelverkoop, verzekeringen in combinatie met lage hypotheekrentes. Niet omdat het moreel verwerpelijk zou zijn, maar omdat "het is riskant om verlieslatende producten in de markt te zetten vanwege de winst die wordt behaald op 'meeverkochte' producten."

Zalm wil dat Scheringa zich minder met de dagelijkse leiding bezighoudt. Hij realiseert zich dat Scheringa zijn werk niet snel uit handen zal geven. "Dit zal spanningen met zich meebrengen, want het succes van DSB is te herleiden tot een sterke hands-on mentaliteit en het ondernemerschap van de voorzitter van de raad van bestuur."

Verkopers Hij constateert ook dat de bank "functioneert als een echte verkooporganisatie. Er wordt niet gesproken over kredietverlening of over verzekeren, maar over 'verkopen'. De kredietadviseurs heten ook verkoper." Op 27 september 2007 wordt DSB onder verhoogd toezicht geplaatst. Begin oktober volgt een brief waarin dit wordt bevestigd.

Zalm neemt als adviseur deel aan de vergaderingen van de raad van bestuur. Hij is sparringpartner van CFO Jaap van Dijk.

Brief Hij is zo ook getuige van een hooglopend conflict tussen Van Dijk en de andere bestuurders. Van Dijk wordt op maandag 29 oktober door Scheringa ontslagen. In het interne stuk schrijft Van Dijk dat het hoofd van de afdeling Controlling een bonus is beloofd als hij een truc bedenkt om de cijfers mooier te maken.

De raad van bestuur functioneert niet meer, meent Van Dijk: "Van een team is geen sprake meer." Van Dijk stapt op en gaat langs bij De Nederlandsche Bank. Op 20 november schrijft de centrale bank een brief aan de raad van commissarissen. Daarin staat een opsomming van acht punten van kritiek.

Tijdelijk Op 4 december 2007 is er bij De Nederlandse Bank een gesprek met Zalm en DSB-commissaris Age Offringa. DNB maakt zich grote zorgen over de structuur van de DSB-bank en vooral over de wijze waarop de raad van bestuur besluiten neemt.

De klachten die Van Dijk in zijn memo verwoordde, zijn in deze brief terug te lezen. DNB maakt zich ook zorgen over het feit dat er geen financieel topman meer is, sinds het opstappen van Van Dijk. De bank schoof een interne kandidaat naar voren, maar DNB wilde een krachtige persoon naast Scheringa en bestuurder Hans van Goor.

Op 8 december wordt Zalm interim CFO. Drie dagen later reageert DNB instemmend op dit besluit. Het is een tijdelijke oplossing, de bank laat weten op zoek te gaan naar een definitieve kandidaat.

Verhoudingen In een vertrouwelijke brief aan de bank schrijft de toezichthouder dat dat niet eenvoudig zal zijn "gezien de reputatiegevoeligheid van de positie en de complexe situatie als gevolg van de aanwezigheid van een DGA (directeur grootaandeelhouder in de persoon van Scheringa)." De toezichthouder maakt zich zorgen over de dubbelrol van Scheringa.

DNB wil daarom een versterking van de raad van commissarissen. Op korte termijn zouden twee commissarissen moeten worden benoemd met verstand van bankzaken. DNB wijst dan ook al op de dominante positie van Scheringa in het bestuur.

Eind december wordt Zalm alsnog definitief CFO. "Gerrit herstelde de verhoudingen," zegt een DSB'er. Ook DNB is tevreden met het besluit van Zalm.

Koppelverkoop Zalm constateert in een vertrouwelijke notitie dat hij in 2008 een aantal hervormingen in gang heeft gezet. In dat jaar krijgt Scheringa geen dividend.

Op verzoek van DNB worden de internet- en bemiddelingsbedrijven verkocht. Een constructie die de bank later nog opbreekt, want de koper is DSB-beheer. Het geld voor deze transactie wordt door de bank geleend. Later blijkt DSB-beheer niet in staat deze lening terug te betalen.

Om financiële redenen pakt Zalm de koppelverkoop aan. De raad van commissarissen krijgt meer macht als het gaat om de kredieten aan DSB-beheer.

Niet klaar De uittocht gaat verder. Vooraanstaande DSB'ers vertrekken. Peter Cornet, de chief compliance officer stapt in het voorjaar op. In juni gaat ook Peter Hekking en in dezelfde maand Reggie de Jong, de chief information officer. Tegen FEM zegt zij: "Ik had een verschil van inzicht met de rest van de raad van bestuur over het te voeren beleid. Bij DSB leidde ik de vernieuwing van alle automatiseringsprocessen. Dat vraagt veel organisatorische aanpassingen."

Op donderdag 30 oktober 2008 wordt Zalm uitgenodigd voor een gesprek met Bos. De minister van Financiën polst hem of hij topman van het nieuwe ABN Amro wil worden. Zalm meldt Bos dat hij nog niet klaar is bij DSB. Zalm bespreekt dat met DNB-president Nout Wellink en directeur Arnold Schilder. Die zien geen bezwaren, waarop Zalm zich bedenkt.

In december krijgt Zalm dan ook een positieve toets van de toezichthouder. Op 1 januari vertrekt Zalm.