Kabinet wil simpeler regels voor langdurig zieken, eerst kijken naar passend werk

• Aïda Brands

  redacteur Economie

Een te lage WIA-uitkering of juist een te hoge of een vergeten indexatie. Het zijn problemen die de afgelopen weken rondom de uitkering van arbeidsongeschikten aan het licht zijn gekomen en waar mogelijk tienduizenden mensen de dupe van zijn.

Het complexe uitkeringssysteem blijkt zeer gevoelig te zijn voor fouten en daarom moet het allemaal simpeler. Het kabinet lijkt nu de pijlen te richten op een systeem waarbij de medische keuring pas veel later komt en arbeidsongeschikten eerst proberen weer passend werk te vinden.

Al langere tijd lijken politici het eens te zijn dat het uitkeringsstelsel te complex is en moeilijk uit te leggen aan de burger. Eind 2022 werd op verzoek van de toenmalige minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Karien van Gennip, een speciale commissie opgericht om uit te zoeken hoe het allemaal beter kan. Eind februari kwam deze zogeheten Octas-commissie met verbeterpunten.

Passend werk zoeken

Het kabinet wil een stelsel dat meer gericht is op weer aan de slag gaan, blijkt uit het vorige week gepresenteerde regeerprogramma. Maar hoe zou dit nieuwe stelsel er dan uit kunnen zien?

Als je nu langdurig ziek wordt moet je werkgever gedurende 2 jaar 70 procent van je loon doorbetalen. Als je na deze 2 jaar nog steeds niet beter bent moet je nu een WIA-uitkering aanvragen. Een verzekeringsarts van uitkeringsinstantie UWV oordeelt dan of en hoe arbeidsongeschikt je bent.

Maar dat zou in de toekomst helemaal anders kunnen gaan, aldus de adviescommissie. Het idee is dat een werkgever de eerste 2 jaar nog altijd 70 procent van het loon moet doorbetalen. Daarna zou iemand dan niet langer een WIA-uitkering krijgen, maar een re-integratieuitkering.

De langdurig zieke krijgt dan 3 jaar de tijd om samen met een re-integratiebureau passend werk te vinden. Lukt dit niet omdat de betrokkene nog altijd ziek is, dan kan diegene die na 3 jaar alsnog een medische keuring krijgen bij een verzekeringsarts van het UWV. Het re-integratietraject kan ook met twee jaar worden verlengd, als dat nodig wordt geacht.

Volgens de Octas-commissie zou zo'n re-integratiestelsel er zo komen uit te zien:

Door die medische keuring pas na minstens 3 jaar te doen, is de hoop dat een deel van de zieken dan alweer aan het werk is en dus helemaal niet meer medisch gekeurd hoeft te worden. Dat kan een voordeel zijn omdat het UWV door een tekort aan keuringsartsen de vele WIA-aanvragen niet snel kan verwerken.

Volgens de Octas-commissie zou dit stelsel ook eerlijker zijn omdat iedereen recht zou hebben op een re-integratieuitkering, of je nou veel of weinig verdient.

Het is de bedoeling dat speciale re-integratiebureaus mensen gaan helpen passend werk te vinden. Daarnaast moeten deze bureaus bij werkgevers de drempel verlagen om iemand met een re-integratieuitkering aan te nemen. Op dit moment vrezen werkgevers vaak nog voor de risico's die in hun ogen kleven aan het in dienst nemen van mensen die ziek zijn of waren.

Er zijn nu al re-integratiebureaus actief, maar uitkeringsgerechtigden hoeven hier geen gebruik van maken. De verantwoordelijkheid om te re-integreren ligt nu bij mensen zelf. Het UWV werkt ook nu al met re-integratiebureaus, maar alleen als een WIA-gerechtigde zich hiervoor meldt.

Grote zorgen

Het klinkt goed: hulp bij re-integreren, maar vakbond FNV maakt zich grote zorgen. "Het is het slechtst mogelijke scenario. Ja, het wordt simpeler, maar dat gaat over de ruggen van mensen die arbeidsongeschikt zijn", zegt FNV-vicevoorzitter Kitty Jong. Volgens de vakbond zouden de onrechtvaardigheden in het huidige systeem niet worden aangepakt.

Ook maakt Jong zich grote zorgen over de rol die private re-integratiebureaus zouden gaan krijgen. "We kennen veel slechte voorbeelden van re-integratiebureaus. Die zijn bezig met het behalen van winst en niet met het belang van arbeidsongeschikte werknemers."

Maar het wringt volgens de vakbond vooral dat arbeidsongeschikten bij deze optie hun WIA-uitkering kunnen verliezen als wordt geconcludeerd dat ze kunnen werken.

Jong ziet in de praktijk dat veel werkgevers het lastig vinden om mensen met een handicap of andere vorm van arbeidsongeschiktheid aan te nemen. "De verantwoordelijkheid van het vinden van werk wordt straks volledig bij de arbeidsongeschikten gelegd. Terwijl juist de werkgevers deze mensen vaak geen kans geven."

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid laat aan de NOS weten dat er nog geen knopen zijn doorgehakt. De komende tijd kijkt het kabinet naar de exacte invulling van een nieuw arbeidsongeschiktheidsstelsel.