Steeds heftigere conflicten met de EU. Schrikt Turkije daarvan?

• Guus Dietvorst

  redacteur Online

Turkije had ooit lid moeten worden van de EU, maar het land raakt de laatste jaren juist steeds verder verwijderd van Europa. De laatste klap kwam vandaag van Duitsland, dat aankondigde een nieuwe Turkije-politiek te gaan voeren. De Duitsers scherpen het reisadvies aan en raden bedrijven af om nog te investeren in Turkije.

Aanleiding is de arrestatie van mensenrechtenactivist Peter Steudtner in Istanbul. Maar de relatie tussen de landen verslechterde al langer en de irritaties stapelden zich het afgelopen jaar op:

Ook Nederland ligt in de clinch met Turkije. Dat conflict was op zijn hoogtepunt in maart met de diplomatieke rel rond de komst van de Turkse ministers, die het land niet in mochten. Ook waren er incidenten met Nederlandse journalisten die werden opgepakt in Turkije en Turkse Nederlanders die het land niet uit mochten. Premier Rutte noemde de betrekkingen onlangs "heel slecht".

Maar de lijst met conflicten is langer: na de rel in maart en de reactie van president Erdogan (hij noemde Nederland "een nazi-overblijfsel" en "fascistisch") riep de Europese Commissie hem op om zijn toon te matigen, en ook Frankrijk had recent een eigen ruzie met de Turken.

In Europa is dus genoeg te doen om Turkije, maar is dat andersom ook zo? Schrikken de Turken van de Duitse maatregelen en verwijdering van de EU?

Dit kost geld

De officiële reacties in Turkije vandaag zijn voorspelbaar, vertelt correspondent Melvyn Ingleby. "Ze zeggen dat Duitsland zich niet moet bemoeien met de Turkse rechtsgang, maar ik denk dat de regering hier best van schrikt. Turkije handelt ontzettend veel met Duitsland, dus dit kost gewoon geld."

Turkije-kenner en oud-Europarlementariër voor GroenLinks Joost Lagendijk sluit zich daarbij aan. "Natuurlijk schrikt Turkije hier van. Er is al een tijd gedoe tussen de twee landen, maar de Duitsers waren lang heel voorzichtig qua taalgebruik. Nu niet meer."

Volgens Lagendijk kunnen de Turken kiezen voor een pragmatische oplossing om de economische gevolgen te beperken. "Op de korte termijn kunnen ze die Duitse activist snel het land uit zetten, maar het kan ook dat ze de hakken in het zand zetten." Lagendijk woonde zelf in Turkije, maar hem werd vorig jaar de toegang tot het land ontzegd.

Ook Ingleby kan slechts gissen hoe de regering hiermee om zal gaan. "Er zijn binnen de AK-partij van Erdogan leden met anti-EU-sentimenten, maar ook mensen die, direct of indirect, economisch belang hebben bij een goede relatie met de EU. Die zullen ervoor pleiten om het hoofd koel te houden."

Toch denkt hij niet dat veel Turken wakker liggen van de recente ontwikkelingen, want ze zijn Europa eigenlijk al beu. "Turkije staat al zo lang op de drempel van de EU en mag steeds maar niet binnenkomen. Daar is hier veel teleurstelling, haast verdriet over."

En dat geldt niet alleen Erdogan-aanhangers, ook de oppositie heeft nog maar weinig vertrouwen in de EU. "Bijna alle Turken voelen zich op een bepaalde manier onbegrepen of zelfs ongewenst door Europa", zegt Ingleby.

Dus hoewel Turkije al decennia in de wachtkamer zit, is er niet veel vertrouwen dat het er ooit nog van komt. Lagendijk: "Veel Turken hopen nog wel op een lidmaatschap, maar geloven er eigenlijk niet meer in." President Erdogan liet een week geleden een soortgelijk geluid horen toen hij zei: "De EU is niet essentieel voor ons. Wij kunnen op onze eigen benen staan."

Volgens Ingleby keert Turkije zich dan ook steeds meer naar andere delen van de wereld. "Turkije opent veel ambassades in Afrika en richt zich op Zuidoost-Azië voor handel. De Turken voelen zich meer gewaardeerd in die delen van de wereld."

De correspondent geeft een voorbeeld van de groeiende desinteresse in Turkije. "Als ik hier vandaag het journaal kijk, gaat het niet over het gedoe Duitsland, maar over Palestijnen in Jeruzalem en een Turkse minister die op bezoek is in Turkmenistan."