Handvest VN ondertekend: ‘Enige weg naar vrede’
133 pagina's tekst, 9000 woorden, 111 artikelen, verdeeld in 19 hoofdstukken. Het is de omvang van het Handvest van de Verenigde Naties, de nieuwe organisatie voor wereldvrede.
Vertegenwoordigers van vijftig landen, waaronder Nederland, hebben de afgelopen twee maanden tijdens de Conferentie van San Francisco druk vergaderd over de inhoud ervan. Gisteren werd het handvest goedgekeurd door alle landen, vandaag hebben ze het dan eindelijk ondertekend: een mijlpaal in de wereldgeschiedenis.
De Chinese vertegenwoordiger Wellington Koo trapte de plechtigheid af. Hij zette met een bamboepenseel in oude Chinese letters de eerste handtekening onder het historische document.
Miljoenen doden
De laatste ondertekening geschiedde door buitenlandminister Edward Stettinius van de Verenigde Staten, waarna president Truman zijn slotrede begon. "Miljoenen die nu dood zijn, zouden nog leven, indien de wereld enkele jaren geleden dit handvest had gehad en bovenal de wil om het in de praktijk te brengen", zei hij, terwijl er in de zaal een diepe stilte heerste.
"Indien wij in de toekomst zouden falen in onze vastberaden wil om dit grote instrument voor vrede en veiligheid en menselijke vooruitgang te gebruiken, zullen miljoenen die nu nog leven, zeker sterven." Daarom, aldus Truman, rust op alle landen de plicht om de woorden die geschreven staan in het handvest, om te zetten in daden.
Een derde wereldoorlog voorkomen
Uit het handvest wordt het doel van de Verenigde Naties (VN) duidelijk: een nieuwe wereldoorlog voorkomen. De vrede en veiligheid zullen worden gehandhaafd door vreedzame middelen, of als het niet anders kan door geweld.
Om de achterliggende oorzaken van oorlogen aan te pakken, zal de VN oplossingen zoeken voor economische, sociale en culturele internationale vraagstukken. Ook zal de organisatie zich bezighouden met "het bevorderen en aanmoedigen van eerbied voor de rechten van de mens en voor de grondvrijheden van allen, zonder onderscheid naar ras, geslacht, taal of godsdienst".
De belangrijkste organen die in het handvest zijn omschreven, zijn de Algemene Vergadering, de Veiligheidsraad, de Economische en Sociale Raad, het Internationale Gerechtshof, de Trustschapsraad en het Secretariaat. In de Algemene Vergadering hebben alle vijftig landen één stem. Het is een raadgevend orgaan, wat betekent dat er geen echte beslissingen worden genomen.
Dat gebeurt namelijk in de Veiligheidsraad, het meest belangrijke orgaan van de VN. De Veiligheidsraad bestaat uit elf leden, waarvan vijf permanent zetel hebben: China, de Verenigde Staten, Frankrijk, Groot-Brittannië en de Sovjet-Unie. Zij genieten ook het vetorecht.
De overige zes zetels worden telkens voor een periode van twee jaar gekozen door de Algemene Vergadering.
Om het eens te worden over de inhoud van het handvest, hebben de vijftig landen maanden moeten discussiëren. "Men sprong van drempel tot drempel verder", schrijft Trouw. "Maar telkens werd toch een som van 'goodwill' gemobiliseerd, die het vastlopen wist te voorkomen."
Ook Nederland heeft water bij de wijn moeten doen. "Het is zonder twijfel een feit dat velen van ons aan een ietwat van dit charter verschillend handvest de voorkeur gegeven zouden hebben", zegt vertegenwoordiger Alexander Loudon hierover. "Een handvest dat bijvoorbeeld meer liberale voorzieningen inhield met betrekking tot het uitbrengen van stemmen in de Veiligheidsraad", licht hij toe.
Nederland is vanaf het begin af aan al tegenstander geweest van het vetorecht, maar heeft zich er vooralsnog bij neergelegd.
Het wijst de enige weg die naar blijvende vrede leidt.
"Er zullen in de toekomst verbeteringen worden aangebracht, zoals dat ook het geval is met de grondwet van elk land", verklaart Truman. "Wat ons nu echter te doen staat is het handvest te ratificeren, om daarmee duidelijk te maken dat wij de principes ervan en onze verantwoordelijkheid tegenover de wereld aanvaarden."
Het handvest moet geratificeerd worden door de 'Grote Vijf' (China, de VS, Frankrijk, Groot-Brittannië en de USSR) en ten minste 23 andere landen, wil het in werking treden. De verwachting is dat dit ratificatieproces geen problemen zal opleveren.
"De keus is niet moeilijk", zegt Truman. "Het gaat niet tussen dit handvest of iets anders, maar tussen dit handvest of niets. Het wijst de enige weg die naar een blijvende vrede leidt."
Als alles loopt zoals gepland, wat wil zeggen dat spoedig een meerderheid van de landen het verdrag heeft geratificeerd, zal de eerste vergadering begin 1946 plaatsvinden.