"Met het werk hier moeten we ervoor zorgen dat een volgende wereldoorlog onmogelijk is". Het zijn de woorden van de Amerikaanse president Truman tijdens zijn openingstoespraak vandaag voor de Conferentie van San Francisco.

De komende maanden wordt hier door vertegenwoordigers van vijftig landen vergaderd over de invulling van een organisatie voor de wereldvrede, die de 'Verenigde Naties' (VN) moet gaan heten. Ook een Nederlandse delegatie is aanwezig, onder leiding van minister Van Kleffens (Buitenlandse Zaken).

"Nooit in de geschiedenis heeft er een meer belangrijke conferentie plaatsgevonden dan nu in San Francisco", benadrukt Truman in zijn toespraak aan de vertegenwoordigers. "Jullie zijn de bouwmeesters van een betere wereld."

Het fundament

Al sinds het begin van de Tweede Wereldoorlog is er door de grote mogendheden nagedacht over een nieuwe organisatie die de wereldwijde vrede en veiligheid moet handhaven. De Volkenbond, die na de Eerste Wereldoorlog is gevormd, had overduidelijk gefaald.

Uiteindelijk werd in 1944, tijdens de Conferentie van Dumbarton Oaks, het fundament gelegd voor de VN. Vertegenwoordigers van de Verenigde Staten, China, Groot-Brittannië en de Sovjet-Unie hadden hier zo'n zes weken vergaderen voor nodig gehad.

Er zijn in die tijd een aantal hoofdorganen ontworpen: de Algemene Vergadering, de Veiligheidsraad, het Internationaal Gerechtshof en het Secretariaat. In de Algemene Vergadering zijn alle vijftig deelnemende landen vertegenwoordigd. Het is een raadgevend orgaan, wat betekent dat er geen echte beslissingen gemaakt mogen worden.

Die beslissingen worden gemaakt door de Veiligheidsraad, wat daardoor het meest belangrijke orgaan van de VN is. De Veiligheidsraad bestaat uit elf leden, waarvan vijf permanent zetel hebben.

De permanente plekken zijn voor de vier grote mogendheden die het fundament van de VN gebouwd hebben, plus Frankrijk. De overige zes zetels zijn bij toerbeurt bestemd voor de kleinere landen, waaronder ook Nederland. Elke twee jaar kiest de Algemene Vergadering wie er aan de beurt is.

Niet alle landen zijn het eens met de opzet van de VN. "Tegen de voorgestelde regelingen bestaan vooral in de kleinere landen bezwaren", schrijft Het Parool. "Men heeft, niet ten onrechte, het gevoel dat de grote mogendheden er een te oppermachtige en zelfs algemeen erkende onaantastbare positie door zouden krijgen."

Dit gevoel heerst ook in de Nederlandse regering. Tijdens de conferentie zal deze zich hard gaan maken voor de belangen van de kleinere mogendheden.

Te veel macht door vetorecht

Een van de bezwaren die Nederland zal gaan uiten, gaat over de stemprocedure in de Veiligheidsraad. De regering is absoluut geen voorstander van het vetorecht dat de vijf permanente leden genieten. "Dit maakt het mogelijk dat één van de grote mogendheden maatregelen tegen zichzelf zou kunnen voorkomen", aldus minister Van Kleffens.

Toch zal Nederland zich zo nodig bij het vetorecht neerleggen, omwille het succes van de VN te garanderen. Van Kleffens acht het oprichten van de nieuwe wereldorganisatie "absoluut noodzakelijk".

Men zou zich graag aan onaangename verplichtingen willen onttrekken.

Als het vetorecht blijft, wil Nederland voorstellen dat elk land het recht krijgt zelf te beslissen of het al dan niet deelneemt aan een militaire actie. "Geen enkel land, klein of groot, wenst in een oorlog gedreven te worden door de stemming van een comité", licht Van Kleffens toe.

Dit voorstel schiet in het verkeerde keelgat bij de krant De Waarheid. "Men wil graag meedoen aan de nieuwe organisatie, maar men zou zich graag aan onaangename verplichtingen willen onttrekken", schrijft de verzetskrant cynisch.

Als Nederland niet meedoet aan het tot orde roepen van een toekomstige vredeverstoorder, zullen andere landen dit voorbeeld snel volgen, voorspelt de krant. "De zaak zou erop neerkomen dat wij de grote mogendheden alleen voor het behoud van de vrede laten vechten. De Nederlandse regering, die zo beducht is voor een te grote invloed van de 'Grote Vijf', zou daardoor de onmacht van de kleine landen juist in de hand werken."

Alle vooruitgang begint met verschil van opinie.

Hoe de VN precies vormgegeven wordt, is waarschijnlijk duidelijk over zo'n zes tot acht weken. De verwachting is dat de conferentie dan op zijn einde loopt.

In de tussentijd zullen er veel meningsverschillen overbrugd moeten worden. "Alle vooruitgang begint met verschil van opinie", zegt Truman hierover. "De vooruitgang ontwikkelt zich naarmate de meningsverschillen worden bijgelegd op een redelijke en wederkerige basis van overleg."

Truman sluit zijn openingstoespraak voor de conferentie af met de volgende woorden: "Als wij niet tezamen in oorlog willen sterven, moeten wij leren met elkaar in vrede te leven. Wij moeten bouwen aan een betere wereld."