Nooit eerder namen de Duitsers zo meedogenloos wraak als na de aanval op SS-generaal Hanns Albin Rauter van gisteren. Verspreid door heel bezet Nederland zijn 263 mensen doodgeschoten. Op de plek waar Rauter werd verwond, bij Woeste Hoeve, werden 117 mannen vermoord.

De slachtoffers moesten met meerdere bussen naar het gehucht tussen Arnhem en Apeldoorn worden gereden. Ze waren vannacht overhaast uit gevangenissen door heel Oost-Nederland gehaald: Apeldoorn, Almelo, Deventer, Zwolle, Assen en Doetinchem.

Het was al gauw duidelijk dat het een zeer zwaar transport betrof.

"Bij het samenstellen van transporten weet je al gauw of het een licht of zwaar transport betreft", zegt Willem Hadders, die als gevangene het tumult in het Huis van Bewaring in Assen meemaakte. "Toen met veel geschreeuw en lawaai de mensen uit hun cel werden gehaald, was al gauw duidelijk dat het een zeer zwaar transport betrof."

"Er heerste een nerveuze stemming en tussen het geschreeuw door een angstig afwachten wie de volgende zou zijn."

In Apeldoorn hoorde leraar Ten Haaft de commotie van gevangenen die uit hun cel werden geleid. "We hoorden hen lachen en praten en elkaar 'Gute Reise" wensen, en dachten daardoor aan tewerkstelling in Duitsland."

Verzetsleden, vliegenier en onderduikers

Pas na aankomst bij Woeste Hoeve werd het de mannen duidelijk dat het om een executie ging. In groepjes was twintig werden ze uit de bussen gehaald. Duitse soldaten stonden zo opgesteld dat een volgende groep niet de lichamen van eerdere doden zouden zien.

"In de nacht van 6 op 7 maart is een lafhartige moord gepleegd op personen van de bezettende macht. Als represaille zullen verscheidene honderden personen worden doodgeschoten", verklaarde SD'er Gerbig telkens weer. "Daar behoort u ook toe."

Het gaat om een zeer gevarieerde groep, van mannen die al maanden vastzitten tot personen die pas gisteren zijn opgepakt. "Het kan me niet schelen waar je ze vandaan haalt", had de SD-baas zijn ondergeschikten immers toegesnauwd.

Onder de doden zijn Raad van Verzet-oprichter Jan Thijssen en ziekenhuisdirecteur Piet van de Velde uit Hoogeveen, die onderduikers als patiënten vermomde. De 75-jarige Matthijs van der Harst en de 17-jarige Joodse onderduiker Julius Hoek. Uit Assen waren meerdere personen afkomstig die door Geesje Bleeker waren verraden, ook werd de Poolse RAF-piloot Czeslaw Oberdak vermoord.

Getuige van het bloedbad

Christina Aartsen van uitspanning Woeste Hoeve was bang dat de Duitsers ook voor haar gezin zouden komen toen het schieten losbarstte. "We hoorden een aantal malen schieten. 'O god, dat zijn de buren', zeiden we, 'de hele buurt ligt dood aan de weg.' Want als de Duitsers wraak wilden nemen kozen ze meestal mensen van de plaats waar het gebeurd was, dat wisten we."

Doordat de Duitsers dat dit keer niet deden, kon Aartsen stiekem getuige zijn van het bloedbad, door een klein ruitje van de boerderij. "In drie groepen lagen de doden langs de weg, sommigen met hun voeten op het fietspad, en Duitsers waren bezig met het geven van genadeschoten. Mensen die langskwamen moesten van hun fiets stappen en langs de lijken lopen."

Door het hele land

Op dat moment vonden ook elders in het land nog executies plaats. In Amsterdam ging het om 53 mensen, in Utrecht 6, 49 in Kamp Amersfoort en 38 in Den Haag. Zo werd ook de hele verzetsgroep gedood die eind vorige maand in Purmerend werd opgerold.

In Den Haag werden arrestanten uit de Scheveningse cellenbarakken gehaald. Onder hen mensen die vastzaten op verdenking van plundering na het bombardement op het Bezuidenhout.

Zo ook een jongen van 15 die onterecht was vastgezet: de blikjes levensmiddelen die hij bij zich had, waren hem geschonken nadat hij een vrouw geholpen had haar woning te ontruimen.