Een dag na de bevrijding van Auschwitz blijken de verschrikkingen in het kamp nog erger te zijn dan gisteren werd gedacht. Hier probeerden de nazi's systematisch het Joodse volk te vernietigen.

Honderdduizenden mensen - en waarschijnlijk nog veel meer - zijn vermoord. Stelselmatig werden hier in gaskamers mensen vernietigd. Vooral Joden, maar ook mensen uit het verzet, krijgsgevangenen, Roma en Sinti.

De Sovjets die gisteren het concentratie- en vernietigingskamp hebben bevrijd, ontdekken ieder uur nieuwe gruwelijkheden. Auschwitz lijkt het eindstation te zijn van veel treinen vol opgepakte Joden die naar het oosten gingen, ook uit Nederland.

"De slachtoffers moesten zich ontkleden, kregen zeep en een handdoek en verkeerden in de stellige overtuiging zich heerlijk te kunnen verfrissen. Zij vonden hier echter de dood. De lijken werden dan in het crematorium verbrand", zegt Ro de Winter-Levy, een van de gevangenen die gisteren werd bevrijd. Dag en nacht zag zij de vlammen oplaaien uit het crematorium.

Wagons vol mensen zijn direct de gaskamer in gedreven. Joden die dachten dat ze naar een werkkamp gingen. Anderen moesten werken, maar waren na een paar maanden meestal ook dood. Doodgeschoten, uitgehongerd of alsnog de gaskamer in.

Het is nog te vroeg om te zeggen om hoeveel mensen het gaat. Het bange vermoeden hier is, dat het misschien wel om een miljoen mannen, vrouwen en kinderen zal gaan. Joden uit alle delen van Europa.

De ongeveer 8000 mensen die bevrijd zijn, komen vooral uit Oost-Europa. Zij zijn met de laatste transporten in Auschwitz aangekomen, afgelopen najaar. Ook zijn er Nederlanders aangetroffen. Eind september kwam hier nog een groot transport aan uit Westerbork.

Het lijkt erop dat er niet veel mensen meer in leven zijn.

Je had geluk nodig, en optimisme en morele kracht.

Otto Frank zat met zijn gezin in dit laatste transport en is gisteren bevrijd. "Je had geluk nodig, en optimisme en morele kracht, maar ook die hielpen niet als men verhongerde of een ziekte opliep." Frank weet niet wat er met zijn vrouw en dochters is gebeurd.

Hij heeft zijn gezin voor het laatst gezien bij hun aankomst begin september in het kamp. "Elk van ons probeerde zo moedig mogelijk te zijn en niet het hoofd te buigen."

Volgens de bevrijde gevangenen is Auschwitz nu vrij leeg, er zaten tot voor kort veel meer mensen gevangen.

Al in het najaar, toen duidelijk werd dat de opmars van het Rode Leger snel ging, zijn de Duitsers namelijk begonnen het kamp te ontmantelen. Zo'n 75.000 gevangenen werden weer in treinen gestopt en naar andere kampen in Duitsland gebracht. Zeker is dat ook hier Nederlanders bij zaten. Zij zijn vermoedelijk naar Bergen-Belsen in het noorden van Duitsland gebracht.

Daarnaast is een tweede groep gevangenen, zo'n 60.000, deze maand lopend vertrokken. Voortgedreven door SS'ers met honden. Wat er met deze mensen is gebeurd of waar ze nu zijn, is niet bekend.

Ook hebben de Duitsers geprobeerd hun sporen uit te wissen: gaskamers en crematoria zijn opgeblazen, de administratie in brand gestoken. Toch zijn nog overal in het kamp bewijzen van de verschrikkingen zichtbaar.

Zo ontdekten de Sovjets bij hun onderzoek op het immense kampterrein opslagruimtes vol menselijk haar, schoenen, gebedssjaals, brillen, koffers, scheerkwasten. Alles keurig gesorteerd. Materiaal en spullen van mensen die vermoord zijn.

De nazi's namen alles af van hun gevangenen voordat ze de gaskamers ingingen. Hun haar werd afgeschoren, kleding moest uit. Als vee werden de Joden de dood ingedreven.

Alle spullen gebruikten de Duitsers voor hun oorlog. Van het haar werden sokken gebreid voor de Duitse soldaten. Ook de schoenen en brillen gingen naar het leger.

Experimenten

De overlevenden vertellen de Sovjets mondjesmaat - het is voor velen te gruwelijk - wat zij hebben meegemaakt en gezien.

Bijvoorbeeld over de medische barak die de Sovjets ontdekten, vol volwassenen en kinderen. Zwaar ziek, soms verminkt. Er blijkt een arts te zijn geweest die vreselijke experimenten deed bij de gevangenen.

Als hij lachte, betekende dat gevaar.

Deze dokter Mengele spoot zijn slachtoffers in met virussen om te kijken hoe ziek ze werden. Hij opereerde zonder verdoving. Of deed experimenten met het veranderen van de kleur van ogen. Bij volwassenen, maar ook bij kinderen. Vooral bij tweelingen.

"Als hij lachte, betekende dat gevaar. Want als hij lachte, was hij op zijn gevaarlijkst", zegt de 10-jarige Martha Weiss, een van zijn slachtoffers. Gevaar betekende dat Mengele iemand uitkoos voor een experiment.

Ouderen of kinderen, het maakte voor de nazi's niets uit. Ze gebruikten hen als het goed uitkwam. Zo niet, dan wachtte de gaskamer.

Ro de Winter-Leyv herinnert zich een transport Hongaarse kinderen die ze tegenkwam in het kamp. "Zij moesten zich uitkleden en naakt in de regen blijven staan tot ze naar binnen werden gehaald. Die arme kinderen dachten dat ze een badhuis ingingen, maar werden hier vergast en verbrand. De gaskamer is een grote ruimte, waar honderden mensen tegelijk in kunnen."

De Sovjets zijn begonnen met het veiligstellen van bewijzen. Waarschijnlijk zullen er anderen komen om dit werk te doen. Het Rode Leger kan niet te lang in Auschwitz blijven, de Sovjets willen hun opmars naar Berlijn voortzetten.