Kamp Westerbork wordt beheerst door de angst om op transport te moeten. Na weken van relatieve rust vertrok vandaag weer een overvolle trein, de derde in amper twee weken.

De afgelopen maanden waren er juist opvallend weinig transporten. Zo vertrok er in april, mei, juni en juli slechts één trein en in augustus helemaal geen. Vanaf de opening van het doorgangskamp in 1942, vertrok er bijna iedere week een trein met Joden (en soms ook Sinti en Roma) naar het oosten.

Hier kun je zien hoe treinen vanuit Westerbork vertrekken en wie erin zaten, zoals het bekende jazz-duo Johnny & Jones:

Wie er precies met de volgende trein mee moet, wordt meestal pas enkele uren van tevoren bekendgemaakt. Zo wordt onrust voorkomen, is de achterliggende gedachte.

Soms staan er duizenden namen op de lijst. Zij krijgen kort de tijd hun koffer in te pakken. Niet alles kan mee; een deel van de bezittingen moet worden achtergelaten.

Onzekere toekomst

Wat de Joden vervolgens in het oosten te wachten staat, weet niemand. De verklaring van de Duitsers dat er gewerkt moet worden, wordt inmiddels gewantrouwd. Er zitten immers steeds meer ouderen en kinderen in de treinen, die niet ingezet kunnen worden voor fabriekswerk.

Ook vandaag ging een groep van ruim vijftig weeskinderen mee, van wie een deel nog baby was. Doordat ze veelal op onderduikadressen werden opgepakt, kon hun ware identiteit niet worden achterhaald.

Vrijstelling

De onzekerheid over de toekomst en de angst om op transport te moeten, bepalen de sfeer in het kamp. Bewoners proberen wanhopig functies te verkrijgen die vrijstelling geven van transport, zoals in de centrale keuken.

Een andere manier om (voorlopig) vrijstelling te krijgen van transport, is door deel te nemen aan één van de activiteiten in het kamp. Er zijn muziekuitvoeringen, toneelvoorstellingen en sportwedstrijden. Wie goed kan voetballen of een talent is op toneel, zit dus even veilig.

Voor de andere kampbewoners is het bezoeken van activiteiten een manier om even de gedachten te verzetten. Maar voor lange duur, lukt dit nooit. Het volgende transport ligt altijd op de loer.