'Je kunt niet zeggen hoe je reageert op een aanslag'

Met de cursus 'Stop de bloeding - Red een leven' kunnen normale mensen leren een ernstige bloeding te behandelen na een aanslag.

Maar kun je door een medische cursus te volgen echt verschil maken na een aanslag? Je weet namelijk niet hoe je reageert onder zulke extreme stress.

Hanneke kan daarover meepraten. Zij was vorig jaar op vliegveld Zaventem toen de aanslag werd gepleegd. Ze stond ongeveer op 15 meter afstand van de eerste explosie, vertelt ze op NPO Radio 1. "Na de knal kwam er een enorme vuurzee. Ik werd tegen de grond geslagen en een aantal momenten later wakker. Hoe lang dat heeft geduurd, weet ik niet."

Zo'n moment is precies zoals je het in films ziet, zegt ze. "Een piep in je oren, brand om je heen, overal stof zodat je niet ver kunt zien en druk op je lijf. Op zo'n moment ga je zoeken naar degene met wie je bent en dan ben je wakker. Dan zie je wat er gebeurd is."

Zo zag ze naast haar een meisje met een jas die in brand stond. "Voor mijn gevoel heb ik heel hard geschreeuwd dat ze haar jas uit moest doen. Of ze me hoorde, weet ik niet. Ik heb haar jas uiteindelijk zelf uitgetrokken en haar naar buiten geduwd."

"Toen ik degene gevonden had met wie ik was, zijn we samen naar buiten gerend. Daar waren mensen in paniek. Je ziet mensen naar buiten komen met verwondingen. Je bent jezelf er nauwelijks van bewust wat er gebeurd is."

"We zijn snel met het thuisfront gaan bellen om te laten weten dat we buiten waren. Dan kijk je om je heen en kijk je elkaar aan: als dit gesprek afgelopen is gaan we helpen. Er zijn al snel veel mensen die dat ook doen."

Toen ze stonden te wachten achter een gebouw hebben ze hulpverleners hun hulp aangeboden. "Maar toen we dit deden, werd ons meteen verteld: heb je jezelf gezien, laat eerst naar jezelf kijken."

Hanneke weet niet of ze zelf aan een cursus bloedingen behandelen zou meedoen. "Misschien omdat ik zelf te dichtbij heb gestaan om in die positie (als omstander red.) te hebben kunnen helpen. Je lichaam schakelt over op overlevingsstand, je brein zorgt eigenlijk voor je."

Daarom vraagt ze zich af of je je überhaupt wel kunt voorbereiden op zo'n uitzonderlijke situatie. "Ik denk ook dat je oprecht niet kunt zeggen hoe je reageert. Het is heftig, ik vraag me af of je daarop getraind kan worden. Het zijn niet alleen bloedende wonden. Er komt wel meer bij kijken."

'Amateurs trainen minder zinvol'

Hoogleraar trauma-psychiatrie Berthold Gersons is het met haar eens. "Als je professionals traint zoals de politie of vrijwilligers van het Rode Kruis heeft het zin. Die leren dan omgaan met situaties die ze nog niet kennen. Door zo'n cursus kun je paniek- en angstreacties, die zo'n aanslag kunnen opleveren - proberen te verminderen."

Maar het grote publiek trainen lijkt hem minder zinvol. "Er is maar een zeer geringe kans dat die mensen ooit bij een aanslag aanwezig zullen zijn." Daarnaast weet je niet of ze er op het moment echt iets mee kunnen. "Er zijn een paar mensen die hun verstand bewaren op zo'n moment en heel veel die dat niet kunnen. Dus de opbrengst lijkt me zeer klein."

Volgens traumachirurg Leo Geeraedts die de cursus geeft, heeft het wel zin om omstanders te trainen. "De kans is inderdaad klein dat je bij een aanslag aanwezig bent, maar je kunt met deze relatief simpele technieken ook levens redden als iemand bijvoorbeeld een ongeluk krijgt in het verkeer of met een motorzaag."

"Onderzoek wijst daarnaast uit dat mensen bereid zijn om hulp te verlenen en daarvoor een cursus te willen volgen. Bij de aanslag in Boston is gebleken dat er veel mensen zijn gered doordat omstanders wonden gingen drukken."

Eigenlijk verschilt zijn cursus weinig van een reanimatiecursus, concludeert hij. "Hoe eerder je bent, hoe meer levens je kunt redden. Bij een grote wond kun je binnen 3-5 minuten doodbloeden. Als een omstander de wond dichtdrukt of een knevelverband aanlegt, is dit dus altijd winst. Kwaad kan het niet, want als hij niets doet, ga je dood."