De overheid schiet tekort in het beheersen van de drukte op de Noordzee. Garanties voor een veilige scheepvaart ontbreken, met mogelijk ernstige gevolgen voor mens en milieu. Daarvoor waarschuwt de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) in een rapport dat vandaag is verschenen.
De Noordzee verandert volgens de OVV steeds meer in een industriegebied. Er staan al 700 windturbines en Vattenfall en pensioenfonds APB gaan er het grootste Nederlandse windpark op zee bouwen. Daarnaast is er intensieve scheepvaart, visserij, 160 olie- en gasplatforms en zijn er diverse Natura 2000-gebieden en militaire oefengebieden. Onder de zeebodem ligt nog eens 7000 kilometer aan pijpleidingen en 4000 kilometer aan kabels.
Achterhaald model
Ondanks studies naar scheepvaartveiligheid die de overheid deed, "leverde de gehanteerde aanpak niet het gewenste inzicht in de risico's op", staat in het rapport. Zo is bij het plaatsen van meer windmolens maar beperkt inzicht in risico's voor de veiligheid van de scheepvaart. Ook gebruikt de overheid voor het inschatten van die risico's - bijvoorbeeld aanvaringen van schepen met windmolens - een achterhaald rekenmodel. Daardoor zijn de uitkomsten niet representatief voor de huidige situatie.
In 2022 ging het mis met het Maltese vrachtschip Julietta D. Tijdens storm Corrie raakte dat schip op drift en botste compleet stuurloos tegen een olietanker en twee constructies van een windpark in aanbouw. Voor de OVV aanleiding voor het onderzoek naar de risico's van een steeds drukkere Noordzee.
Zo vol raakt de Noordzee. Op de laatste kaart staan alle activiteiten samen:
Nieuwsuur
Nieuwsuur
Nieuwsuur
Nieuwsuur
"Windparken en olieplatforms liggen inderdaad steeds dichter bij scheepvaartroutes. Dat vergroot de kans op incidenten", zegt Erica Bakkum van de OVV. "Julietta D. had geen lading aan boord, maar bij een incident met een schadelijke lading kan dat grote milieuschade veroorzaken."
Bij het plaatsen van vaste objecten zoals boorplatforms en windparken houdt de overheid onvoldoende rekening met uitwijkmogelijkheden voor schepen, vindt de OVV. Schepen zijn ook steeds groter, met zwaardere ladingen. Dat betekent dat de risico's ook groter zijn, bleek uit simulaties die de OVV van verschillende (ramp)scenario's maakte. "De windgevoeligheid van grotere schepen op de Noordzee kan ze bij windkracht 6 al in de problemen brengen. Dat kan een een schip onmanoeuvreerbaar maken", zegt Bakkum.
Ondanks de risico's wil de nieuwe coalitie meer activiteiten op de Noordzee. In het hoofdlijnenakkoord krijgt visserij bijvoorbeeld meer ruimte. "Het is fijn dat de politiek nu eindelijk naar ons luistert", zegt visser Dirk Kraak, voorzitter van actiegroep Eendracht Maakt Kracht. Hij wil veel meer ruimte voor de vissers op de Noordzee.
Visser Dirk Kraak schetst de gevaren:
Bij plannen voor de Noordzee zijn acht ministeries betrokken en dat bemoeilijkt de regie, ziet de OVV. Ook vindt de onderzoeksraad de huidige aanpak bij een eventueel incident onvoldoende: bijvoorbeeld de inzet van noodsleepboten en verkeersbegeleiding op zee. Zo hebben de noodsleepboten onvoldoende trekkracht voor grote windgevoelige schepen.
De OVV pleit daarom voor ruimere bufferzones tussen windparken en scheepvaartroutes. De Nederlandse redersvereniging KVNR staat niet negatief tegenover dat idee. "Doordat meer partijen gebruikmaken van de Noordzee, zijn er bij een noodscenario minder uitwijkmogelijkheden. Een grotere bufferzone zou kunnen werken, mits de vaarroutes voor de scheepvaart gegarandeerd blijven", zegt KVNR-directeur Annet Koster.
Als al deze plannen doorgaan, hebben we wel twee of drie Noordzeeën nodig.
Niet alleen de OVV, maar ook natuurorganisaties als Stichting De Noordzee maken zich zorgen. "De Noordzee is het grootste natuurgebied van Nederland en een van de drukste zeeën ter wereld. Hoe groter de drukte, hoe groter de kans op incidenten. En dat is beide slecht voor de natuur", zegt Ewout van Galen, directeur van Stichting De Noordzee.
Naast plannen voor de visserij willen de coalitiepartijen ook meer ruimte voor gaswinning en windturbines. Nu wordt er nog 5 gigawatt windenergie op de Noordzee opgewekt. De ambitie is 21 gigawatt in 2030 en in 2050 zelfs 70 gigawatt. "Als al deze plannen doorgaan, hebben we misschien wel twee of drie Noordzeeën nodig. De nieuwe coalitie moet scherpe keuzes maken. Alles tegelijk kan niet," aldus Van Galen.
Voortrekkersrol
Voor de KVNR is minder scheepvaart geen optie. "Negentig procent van ongeveer alles wordt over zee vervoerd. Bovendien heeft scheepvaart internationaal recht op een vrije doorvaart, ook op de Noordzee", zegt Koster.
De OVV roept de minister van Infrastructuur en Waterstaat op om samen met de zes andere Noordzeelanden een plan te maken voor veilige scheepvaart. Bakkum: "Nederland heeft hier echt een voortrekkersrol."
