Met ingang van vandaag vliegt Qatar Airways zes keer per week tussen Doha en Schiphol. De eerste vlucht komt op een beladen moment: er woedt een keiharde strijd tussen westerse luchtvaartmaatschappijen en hun concurrenten uit de Golfregio. Ze beschuldigen elkaar van ongeoorloofde staatssteun.
Staatssecretaris Wilma Mansveld van Infrastructuur en Milieu maakte onlangs in Nieuwsuur bekend geen nieuwe landingsrechten te verlenen aan Golfmaatschappijen, tot er een luchtvaartverdrag is gesloten tussen de EU en de Golfstaten over de vermeende oneerlijke concurrentie.
Nieuwsuur spreekt vanavond met Qatar Airways-CEO Akbar Al Baker, hoogleraar luchtvaartrecht Pablo Mendes de Leon en Paul Gregorowitsch, de Nederlandse topman van Oman Air. Staatssecretaris Wilma Mansveld reageert.
De Golfcarriers uiten harde kritiek op het besluit van staatssecretaris Mansveld. Paul Gregorowitsch van Oman Air: "Ik denk dat het misschien op korte termijn een pyrrusoverwinning is, maar dat uiteindelijk de Nederlandse economie de gevolgen gaat voelen."
Moddergevecht
Luchtvaartmaatschappijen uit het Midden-Oosten veroveren de luchtvaartwereld. Tien jaar geleden stelden Emirates (Dubai), Etihad (Abu Dhabi) en Qatar Airways nog weinig voor. Inmiddels hebben ze een dominante positie op de lange-afstandsroutes tussen Europa en Azië. Ze hebben grote voordelen boven de Westerse airlines: een moderne vloot, relatief lage personeelskosten en luchthavens in de thuislanden die 24 uur per dag geopend zijn.
Volgens de Europeanen en Amerikanen hebben de Golfcarriers nog een voordeel: staatssteun.
Er is al lange tijd een moddergevecht gaande, met beschuldigingen die over en weer vliegen. De Amerikaanse carriers zeggen dat Etihad, Emirates en Qatar Airways meer dan 40 miljard dollar aan staatssteun hebben ontvangen. Etihad stelt dat Amerikaanse maatschappijen sinds het jaar 2000 meer dan 70 miljard dollar aan staatssteun hebben ontvangen, vooral in de vorm van bescherming tegen faillissement en pensioengaranties.
Onderzoek
Onder druk van United Airlines, Delta Airlines en American Airlines doet een commissie van het Amerikaanse Congres nu onderzoek naar staatssteun in de Golfregio. In de Europese Unie wordt er onderhandeld over een verdrag met de Golfstaten dat een einde moet maken aan oneerlijke concurrentie.
Emirates, Etihad en Qatar Airways ontkennen de staatssteun. Sjeik Akbar Al Baker, de topman van Qatar Airways: “Wij krijgen geen subsidie, wij krijgen helemaal geen subsidie.” Al Baker noemt de onderzoeken naar staatssteun "een rookgordijn om de concurrentie te onderdrukken.”
Ook Etihad Airways ontkent staatssteun, maar wilde verder niet reageren.
Maar al krijgen de Golfcarriers staatssteun, het is helemaal niet verboden, zegt Pablo Mendes de Leon, hoogleraar luchtvaartrecht aan de Universiteit Leiden. "In de EU is het onder strikte voorwaarden soms toegestaan en in de Golfstaten mag het. Tot het moment dat de EU zegt: ‘Als jullie toegang willen tot onze markt, willen wij die staatssteunregels ook op jullie ondernemingen toepassen.’ Dan zullen ze hun boeken open moeten doen.”
“Ik schaam me niet voor staatssteun”
In het kielzog van de grote golfcarriers komt nu ook het relatief kleine Oman Air naar Europa. De maatschappij opende vorige week een Europees hoofdkantoor op Schiphol, maar heeft vooralsnog geen plannen om tussen Muscat en Amsterdam te vliegen. Oman Air werkt wel samen met KLM.
Anders dan de CEO van Qatar Airways geeft Paul Gregorowitsch, de Nederlandse topman van Oman Air, volmondig toe dat zijn bedrijf financiële injecties krijgt van de overheid. "Ik krijg als Oman Air - en daar schaam ik me niet voor - van de Omaanse overheid een bedrag van rond de 300 miljoen euro per jaar.” De economie in Oman profiteert daar alleen maar van, zegt de oud-directeur van KLM, Martinair en Air Berlin. "Ik geef terug een bedrag van rond de 900 tot 1 miljard euro per jaar.”
Kortzichtig
Qatar Airways-CEO Akbar Al Baker waarschuwt dat de defensieve opstelling van Nederland gevolgen kan hebben. "Het is een tweerichtingsverkeer. Als wij geen landingsrechten krijgen van jullie, hoeven jullie ook niet te rekenen op jullie handelscontracten met ons land."
Paul Gregorowitsch heeft voorlopig geen plannen om op Schiphol te vliegen, maar hij sluit het ook niet helemaal uit. De Oman Air-topman maant de Nederlandse regering. "U weet welke grote belangen bijvoorbeeld een grote oliemaatschappij (Shell, red.) ook in Oman heeft.” Hij spreekt van “kortzichtige opmerkingen” van “een enkele politica.” Gregorowitsch: “Wanneer leren politici hier een keer?”