Oudermoord komt vaker voor, maar nooit door kind dat zó jong is

• Petra Steenhoff

  redacteur Online

"Een jongen van 14 die beide ouders doodt, dat is heel uitzonderlijk", zegt Peter van der Laan, onderzoeker jeugdcriminaliteit aan de Vrije Universiteit in Amsterdam over de zaak in Katlijk.

Volgens de onderzoeker wordt er gemiddeld zeven keer per jaar een moord gepleegd door een minderjarige tussen de 12 en 17 jaar, "maar de bulk van die daders is 16 of 17 jaar".

In zo'n 20 procent van deze zaken is het slachtoffer een familielid. Ouders worden binnen familiegerelateerde zaken het vaakst gedood, maar bijna nooit allebei.

"Ik ken maar één andere zaak waarbij een minderjarige beide ouders doodde. In die zaak was de dader ook ouder dan de jongen uit Katlijk", herhaalt Van der Laan zijn woorden van eerder deze week. "Dat een 14-jarige beide ouders doodt is sinds 1992, toen ik dit soort zaken ben gaan volgen, niet voorgekomen. Ook een zogenoemde enkelvoudige ouderdoding, waarbij een van de ouders wordt gedood, is voor zover ik weet nooit eerder voorgekomen bij iemand van die leeftijd."

Wat het motief kan zijn van de 14-jarige jongen uit Katlijk is nog onduidelijk. Algemeen gesteld zijn er vier hoofdmotieven die vaak voorkomen bij ouderdoding.

"In veel zaken waarbij een ouder door een kind wordt omgebracht is sprake van ernstig en structureel huiselijk geweld", zegt Van der Laan. "De moord is dan vaak een uit de hand gelopen poging dit geweld te stoppen of wraak te nemen." Ook kent hij zaken waarbij de dader slachtoffer was van seksueel misbruik binnen het gezin.

Soms is er sprake van een psychische stoornis. "Maar daarover vind je in de dossiers bij minderjarigen bijna nooit iets terug, omdat het op die leeftijd heel moeilijk is vast te stellen."

"Ook drankmisbruik of drugsgebruik kunnen een motief zijn voor moord", zegt Marieke Liem, criminoloog bij het Institute for Security and Global Affairs van de Universiteit Leiden. "Het gaat dan vaak om geld dat nodig is om die verslaving mee te bekostigen."

Als vierde hoofdmotief noemt ze financieel gewin, zoals bijvoorbeeld een erfenis. "Dit was in de Middeleeuwen doodsoorzaak nummer 1 bij koningen", vertelt Liem. "Het gebeurde regelmatig dat een troonopvolger zijn vader doodde als hij vond dat die te lang op de troon bleef zitten. Dat wordt het ook wel regicide (koningsmoord) genoemd."

Op dit moment is er geen informatie dat een van bovenstaande scenario's van toepassing is op de jongen uit Katlijk.

Copy cat-gedrag

Volgens Liem zijn er in de afgelopen 25 jaar 134 zaken van ouderdoding bekend, dat is 3 procent van alle dodingen in Nederland. In maar zeven van die zaken was de dader minderjarig. Ook volgens Liem komt het dus eigenlijk nauwelijks voor.

Des te opvallender is het dat er vandaag weer een minderjarige jongen is gearresteerd die ervan wordt verdacht zijn moeder te hebben neergestoken. Kan hier sprake zijn van copy cat-gedrag?

Liem denkt van niet. "We hebben eerder onderzoek gedaan naar copy cat-gedrag bij oudermoord, maar dat bleek niet aan de orde te zijn. Je kunt natuurlijk nooit helemaal uitsluiten dat in een individueel geval zoiets wel speelt, maar er is in ieder geval geen lijn in te ontdekken."