SER en Raad voor Cultuur: uitholling culturele sector dreigt

Er moeten flink wat maatregelen genomen worden om de positie van werkenden in de cultuursector te verbeteren, anders dreigt een deel van de creatieve sector in Nederland af te sterven. Dat staat in het advies van de Sociaal Economische Raad (SER) en de Raad voor Cultuur (RvC) dat vandaag is verschenen.

De bal ligt vooral bij de sector zelf, schrijven de raden, maar ook moeten ministeries en gemeenten hun beleid beter op elkaar afstemmen en de regelgeving op orde brengen. De overheid wordt gevraagd te investeren in een bloeiend cultureel leven.

In het advies wordt benadrukt dat de economische crisis en de bezuinigingen vanaf 2010 de sector verder hebben verzwakt. De bezuinigingen zijn niet zoals gehoopt gecompenseerd door inkomsten uit andere bronnen. "Desondanks wordt nog steeds hoogstaande kunst en cultuur geproduceerd en wordt er volop geëxperimenteerd", staat in het rapport. "Werkenden worden door passie en hoop op betere tijden gedreven." De raden waarschuwen dat bij onveranderde omstandigheden verdere uitholling van de culturele en creatieve sector dreigt.

In vijf jaar tijd, van 2010 tot en met 2015, daalde het aantal banen in de sector van 163.000 naar 140.000, een krimp van 14,3 procent. Ongeveer de helft van die mensen verdient minder dan 30.000 euro per jaar.

Nieuwe afzetmarkten

De raden vinden het noodzakelijk dat de creatieve sector nieuwe afzetmarkten vindt en daarmee haar inkomsten vergroot. Ook moeten mensen die in de kunst- en cultuursector werken zich beter gaan organiseren in belangenorganisaties, zodat ze een sterkere stem krijgen bij onderhandelingen.

Vorig jaar bleek uit een verkenning van de SER en de RvC dat in de Nederlandse kunst- en cultuursector bijna de helft van de werkenden zzp'ers zijn, en dat mensen soms weinig verdienen door lage uurtarieven. Ook hebben creatieven beperkte toegang tot verzekeringen, pensioen en andere belangrijke voorzieningen.

Dat is herkenbaar voor Babbe van der Veer, als zzp'er actief bij twee veilinghuizen en een galerie. "Laatst ging ik kijken voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering, dat is ontzettend duur. Zo'n verzekering zit er voor mij voorlopig niet in."

Van der Veer heeft niet te klagen over inkomen, maar weet dat dat niet voor al haar collega's geldt. "Ik heb geluk dat mijn opdrachtgevers me bezighouden. Maar voor velen is het pakken wat je pakken kan."

Ze is niet aangesloten bij een belangenorganisatie, maar denkt er wel over dat te doen. "Nu verdien ik prima, geen bergen goud, maar ik kom gewoon rond. Maar misschien is het wel belangrijk dat iemand mijn belangen vertegenwoordigt."

Collectieve afspraken?

Dat is ook precies het advies van de SER. De raad vindt dat zelfstandigen beter moeten samen werken bij onderhandelingen, in plaats van elkaar de markt uit te concurreren door lage tarieven. Collectieve afspraken tussen zzp'ers mogen op dit moment niet, maar de SER ziet de culturele sector als geschikte proeftuin voor de overheid omdat die anders is dan andere sectoren.

De vakbond voor alle creatieve zzp'ers en werknemers Kunstbond reageert positief op het advies. Ook de bond dringt aan op een uitzondering voor collectieve afspraken in de culturele sector, omdat die een uniek karakter heeft. Vakbonden FNV en CNV spraken zich al uit voor tariefafspraken voor alle zzp'ers, ongeacht de sector.

De raden drukken creatieven op het hart actiever op zoek te gaan naar projecten die iets meer buiten het culturele veld liggen, maar waar ze wel aan kunnen meewerken. Zoals kunstenaars die een bijdrage leveren bij de bouw van nieuwe wijken of creatieve denkers die kunnen helpen bij innoverende projecten.

Vaak komt het geld wat met kunst verdiend wordt niet rechtstreeks bij de maker. De SER en de RvC hameren dan ook op een betere handhaving van het auteursrecht. Ook willen ze richtlijnen voor vergoedingen, zoals de richtlijn kunstenaarshonoraria: een richtlijn van het Mondriaan Fonds die een inschatting geeft van de vergoeding voor een kunstenaar voor een tentoonstelling.

De rekening van een aantal voorstellen van de SER en de RvC komt bij de werkgevers in de sector te liggen, maar ze hopen dat er ook meer financiering komt vanuit de overheid en private partijen. Anders zal volgens de raden een deel van de Nederlandse kunstsector afsterven en meer werk in de cultuursector verdwijnen.