Cultuursector draait op weinig verdienende zzp'ers
In de kunst- en cultuursector werken zo veel zzp'ers dat ze vaak maar weinig verdienen. Door de hevige concurrentie is het vechten om werk en staan de tarieven onder druk.
Dat staat in een verkenning van de arbeidsmarkt in de cultuursector gemaakt door de Sociaal-Economische Raad (SER) en de Raad voor Cultuur. Het stuk is geschreven op verzoek van minister Bussemaker.
De verkenning laat zien dat de economische crisis en de bezuinigingen hard zijn aangekomen in de kunst- en cultuurbranche. Mede omdat de overheidssubsidies zijn gedaald, zijn werkgevers zuinig met vaste contracten en zetten ze vaker zzp'ers in. Maar die zijn met zo veel, dat hun inkomens- en onderhandelingspositie enorm is verzwakt.
Gemiddeld daalde het aantal vaste banen in Nederland tussen 2009 en 2013 met 2,5 procent, in de cultuur was de daling 12,3 procent. Tegelijk steeg het aantal zzp'ers in de sector met 20,4 procent. In de gehele economie groeide het aantal zzp'ers in deze periode met 9,6 procent. Er zijn in de cultuursector nu 143.000 vaste banen en bijna 106.000 zzp'ers.
Het aantal flexibele krachten in de cultuursector was altijd al groot. Maar nu lijkt de verhouding te zijn doorgeslagen, zegt SER-voorzitter Mariëtte Hamer. "Met flexibele arbeid is op zich niets mis. Maar als er te veel van is, komen er wel veel nadelige effecten om de hoek kijken."
Uit de verkenning blijkt dat de inkomens in de cultuursector over het algemeen laag zijn. Afgestudeerden van het kunstonderwijs verdienen bij hun start op de arbeidsmarkt minder dan andere afgestudeerden en halen dat niet meer in. De helft van de mensen met een creatief beroep heeft een jaarinkomen van minder dan 30.000 euro. Bij andere beroepen van vergelijkbaar niveau verdient nog geen 20 procent minder dan modaal (36.000 euro).
Met de inkomsten van toptalenten lijkt niets aan de hand, vooral van mensen die internationaal actief zijn. Maar over het algemeen is de onderhandelingsmacht van de zelfstandigen beperkt. In diverse onderdelen van de sector zijn er zo veel aanbieders dat zzp'ers tegen elkaar worden uitgespeeld. "Voor jou tien anderen", wordt vaak gehoord. Daar komt bij dat hun ambitie en motivatie zo groot zijn dat de zelfstandigen bereid zijn om voor lage uurtarieven aan de slag te gaan.
Veel zzp'ers zijn extra kwetsbaar doordat ze niet verzekerd zijn tegen inkomensverlies door ziekte of arbeidsongeschiktheid. Reden is dat ze de verzekeringen te duur vinden. Wat de gevolgen kunnen zijn, bleek vorig jaar bij Romijn Conen, de acteur uit Moordvrouw en Flikken Maastricht die een herseninfarct kreeg. Om zich toch een beetje in te dekken, kiezen sommigen voor een broodfonds, een onderlinge verzekering van groepen zzp'ers.