'Banken leunen echt niet achterover bij witwaspraktijken'

De 'wereldwijde wasmachine': zo wordt de grootschalige witwasconstructie genoemd die gisteren uitlekte. Via honderden banken werd er voor miljarden aan Russisch geld witgewassen. De hele constructie ligt nu op straat. Een bijzondere zaak, zegt hoogleraar Hans Nelen aan de universiteit van Maastricht, omdat het een inkijkje geeft in de constructies die criminelen opzetten om geld wit te wassen.

Bij het witwasnetwerk dat gisteren door onderzoeksjournalisten van over de hele wereld werd blootgelegd, zijn wereldwijd 732 banken bewust of onbewust betrokken geweest. Maar liefst 19 miljard euro werd er van Russische criminelen tussen januari 2011 en oktober 2014 witgewassen.

De constructie die de Russische criminelen hebben opgezet is niet nieuw, zegt Nelen. "Maar het lijkt er hier op dat er een constructie is gekozen van banken in bijvoorbeeld Moldavië en Letland die als een soort tussenpersoon hebben gefungeerd. Dat zie je vaker, maar niet zo openlijk waardoor het een mooi licht werpt op hoe zo'n constructie er in beginsel uit kan zien."

Er zouden ook Nederlandse banken bij betrokken zijn, zoals de Amsterdam Trade Bank (ATB) en ING. Toch is het allerminst te zeggen of de banken wisten van de witwaspraktijken, zegt Nelen. "Banken doen veel onderzoek, die zitten niet rustig achterover. Op voorhand betekent dit niet dat banken fout zijn geweest."

Nelen legt uit hoe criminelen te werk gaan om illegaal geld in het legale financiële systeem te krijgen. "Iemand stopt ergens crimineel geld in. Dat gaat vaak van de ene naar de andere rekening."

Op die verschillende rekeningen wordt het geld vaak met legaal geld gemengd, vervolgt hij. "Zo wordt het steeds moeilijker om te achterhalen wat de herkomst is. Dat is natuurlijk ook de essentie van witwassen: dat het bonafide oogt en op papier klopt."

Voor banken is het daardoor lastig om erachter te komen of het om 'fout' geld gaat. "Het is tamelijk complex om dat te ontrafelen."