'Hongersnood nooit toeval, maar het gevolg van menselijk handelen'
Het zijn nog niet de beelden van midden jarig tachtig, toen er met de actie Live Aid wereldwijd aandacht was voor de honger in Afrika, maar de Verenigde Naties luiden de noodklok. De organisatie waarschuwt dat zich een ramp van ongekende omvang dreigt te voltrekken in Jemen, Somalië, Zuid-Sudan en Nigeria. Hongersnood ligt op de loer en Giro555 is geopend.
Alle landen waar het mis dreigt te gaan, kampen volgens correspondent Bram Vermeulen met dezelfde ellende: "Zo'n crisis ontstaat bijna altijd door een combinatie van droogte en oorlog. Het is nooit toeval, hongersnood altijd een gevolg van menselijk handelen, van politieke beslissingen."
Oogsten mislukken vaker in Afrika, maar dat leidt niet altijd tot hongersnood. "Als er geen oorlog is, zijn mensen meestal wel in staat om uit zo'n gebied weg te trekken en elders op zoek te gaan naar voedsel. In oorlogsgebieden kunnen ze vaak geen kant op of zitten ze vast in vluchtelingenkampen."
Zelf vertrekt Vermeulen dit weekend naar Somaliland, een autonome regio in Somalië waar ook veel vluchtelingen terechtkomen uit Jemen. In beide landen dreigt het snel de verkeerde kant op te gaan met de voedselvoorraad. "Dat zie je bijvoorbeeld aan de veestapel. In het gebied waar ik naartoe ga, zijn 10 miljoen van de 18 miljoen stuks vee doodgegaan omdat er geen graslanden meer zijn te vinden."
Maar het is nog niet zo dat mensen echt sterven van de honger. "Je moet verschil maken tussen droogte, voedseltekorten en hongersnood. De situatie is heel ernstig, maar nog niet zo erg als bijvoorbeeld in Somalië in 2011. Toen was er echt hongersnood. Dat kwam omdat de VS geen hulp wilde toelaten tot het zuiden van Somalië omdat terreurbeweging al-Shabaab daar actief was."
Het beleid van Westerse regeringen is de laatste jaren meer gericht op veiligheid en de strijd tegen terrorisme dan op het voorkomen van dit soort voedselcrises, zegt Vermeulen. "Westerse landen hadden sinds 2011 meer kunnen doen om de situatie te verbeteren, maar de budgets voor ontwikkelingshulp zijn alleen maar kleiner geworden."
De situatie is het ernstigst in Jemen, Zuid-Sudan, Somalië, Jemen en het noordoosten van Nigeria. In al die gebieden lijdt de bevolking onder jarenlange burgeroorlogen en lokale conflicten. Daarbij proberen de plaatselijke machthebbers vaak een graantje mee te pikken van de hulp. "De president van Zuid-Sudan bijvoorbeeld blokkeert de hulp niet, maar hulpverleners moeten nu 10.000 dollar betalen om het land binnen te komen. Eerder waren ze 100 dollar kwijt."
Naast de oorlogen zijn er meer problemen die de voedselproblemen verergeren. Zo kampen boeren in het westen en zuiden van Afrika met een agressieve legerworm die de mais opeet.
Ook mislukken veel oogsten door het veranderende weer. Vermeulen: "In Zimbabwe werd vorig jaar de noodklok geluid vanwege de extreme droogte. Dit jaar hebben ze daar te maken met extreem veel regen en overstromingen. Maar de periodes van droogte volgen elkaar steeds sneller op. Grote kans dat klimaatverandering daarbij een rol speelt."
