'Oeigoeren worden in Turkije als broedervolk gezien'

In de nasleep van de bloedige aanslag in Istanbul lijken de schijnwerpers gericht op de Oeigoeren. De Turkse overheid vermoedt dat de dader tot deze etnische minderheid behoort en een aantal Oeigoeren is opgepakt in verband met de aanslag.

Het roept de vraag op wie deze overwegend islamitische bevolkingsgroep is. "Ze worden in Turkije heel duidelijk als broedervolk gezien", zegt Erik-Jan Zürcher, hoogleraar Turkse talen en culturen aan de Universiteit Leiden. Hij legt uit dat de Oeigoerse kwestie een van de hete hangijzers is in de verhoudingen tussen Turkije en China.

Onafhankelijkheidsstrijd in China

De bevolkingsgroep is verwant aan het Turkse volk en spreekt een Turkse taal. De Oeigoeren wonen voornamelijk in de Chinese autonome regio Xinjiang, waar ze naar eigen zeggen worden onderdrukt door de Chinezen. Een Oeigoerse onafhankelijkheidsbeweging voert al jaren een gewapende strijd in China.

Sinds de oprichting van de Volksrepubliek China in 1947 is een deel van de Oeigoeren via Pakistan naar Turkije gevlucht. Ze zijn volgens Zürcher vooral in streek ten zuiden van de hoofdstad Ankara neergestreken. Ze vormen een kleine gemeenschap, de hoogleraar kan geen precieze aantallen geven.

"Hoewel ze een taal spreken die vrij ver van het Turks afstaat, is er een hoop solidariteit tussen de Turken en Oeigoeren", legt Zürcher uit. Vooral door Turkse nationalisten worden ze als verwanten gezien. Erg lastig voor president Erdogan, die in juli vorig jaar op staatsbezoek was in China.

Turkije lijnrecht tegenover China

"De Oeigoerse kwestie was het hete hangijzer tussen beide landen", zegt Zürcher. Erdogan was op bezoek bij de Chinese president Xi Jinpin om de banden tussen de twee landen te versterken. "Voor de publieke opinie in Turkije kon hij de behandeling van de Oeigoeren niet onbesproken laten", zegt de hoogleraar.

Volgens Turkse media was er onrust over de behandeling van de Oeigoerse minderheid in de heilige maand Ramadan. Onder meer in Istanbul gingen Turkse nationalisten de straat op en staken Chinese vlaggen in brand.

China en Turkije werden het tijdens het staatsbezoek eens over meer samenwerking op allerlei punten, maar bleven lijnrecht tegenover elkaar staan in de kwestie.

De Chinese overheid beschuldigde Turkse diplomaten ervan paspoorten te hebben geven aan Oeigoeren uit XinJiang. Volgens een Chinese minister zouden honderden gevluchte Oeigoeren geen werk kunnen vinden in Turkije en in handen vallen van terreurorganisaties.

Volgens de BBC zijn Oeigoerse jihadisten gelinkt aan terreurorganisaties als al-Qaida en IS. Onder meer in Syrië zouden ze actief zijn.

'Te vroeg voor conclusies'

Met de arrestaties van een aantal Oeigoeren en het vermoeden dat de dader tot de bevolkingsgroep behoort, lijkt de verhouding met de Turken op gespannen voet te staan. Toch is het volgens Zürcher nog te vroeg om conclusies te trekken.

"Als de dader een IS-sympathisant was, dan had het ook net zo goed een Turk of een Koerd kunnen zijn. En mocht het inderdaad een Oeigoer zijn, dan is nog niet zo 1, 2, 3 zeker dat het iets te maken heeft met de positie van de Oeigoerse gemeenschap in Turkije."