'Geen zorgen om klimaatprobleem, omdat we er nog geen last van hebben'

Wat vind jij op dit moment het grootste maatschappelijke probleem in Nederland?

Die vraag stond in een enquête van het Sociaal en Cultureel Planbureau en iedereen mocht twee onderwerpen noemen. De conclusie van het SCP: maar heel weinig mensen zien het klimaat als een "urgent probleem". Slechts 2 procent noemde het klimaat, energie of duurzaamheid. Nederlanders zitten nu vooral in hun maag met immigratie en integratie, blijkt uit de enquête.

Niet naar waarom gevraagd

Dat de ondervraagden het klimaat niet als probleem zien, zegt niet dat het hier niet leeft. "Het kan ook zijn dat de ondervraagden het eigenlijk best goed vinden gaan met het klimaat", zegt SCP-onderzoeker Andries van den Broek. "Het is een interpretatie. We hebben niet naar het waarom gevraagd. Het zijn spontaan genoemde problemen."

In hetzelfde rapport wordt ook op een andere manier gevraagd naar hoeveel waarde mensen hechten aan het klimaat. Respondenten kregen een lijst voorgelegd met veertien 'grote kwesties'. Daarop stonden bijvoorbeeld ook 'werkloosheid' en 'terrorisme'. Vervolgens werd gevraagd de twee belangrijkste kwesties te noemen waar het land op dit moment mee worstelt.

Daaruit komt naar voren dat het 'milieu-, klimaat- en energievraagstuk' Nederlanders juist wel boeit, als je het vergelijkt met andere EU-landen. Het onderwerp wordt relatief vaak als een van de twee kwesties genoemd. Alleen in Malta, Denemarken en Zweden is het een nog grotere prioriteit.

"Dat is helaas hoe het werkt met dit soort onderzoeken", zegt Van den Broek. "Naarmate je de vraag anders stelt, krijg je een andere uitkomst. Verschillende thermometers geven verschillende uitslagen aan."

Dat de ondervraagden niet direct denken aan het klimaat als maatschappelijk probleem, heeft volgens klimaatwetenschapper Pier Vellinga (Wageningen Universiteit) te maken met het algemene bewustzijn in Nederland. "Natuurlijk komen er nu oplossingen zoals zonnepanelen en dijkverhogingen. Daardoor wordt gedacht: misschien lossen de problemen zichzelf op. Ik zie een groot verschil tussen de reële risico's en de manier waarop de politiek erover praat."

Vellinga: "Er zijn natuurlijk terroristen en verkeersslachtoffers, maar de risico's van de zeespiegelstijging lijkt me een vrij existentieel probleem voor dit land."

Niet bewust van maatregelen

Van den Broek deed eerder dit jaar onderzoek naar hoeveel zorgen wij ons door de jaren heen hebben gemaakt over het klimaat. "Het is niet een probleem waar mensen veel mee bezig zijn. Dat komt waarschijnlijk omdat we ons nog niet bewust zijn van de maatregelen die genomen moeten worden."

Toch krijgt iedereen er vroeger of later mee te maken, zegt Van den Broek. "Vliegvakanties, hoe lang kan dat nog groeien? Voedsel, hoe lang kunnen we nog naar het ons belieft zuivel en vlees tot ons nemen? En jij en ik hebben straks geen aardgas meer. Hoe lang duurt het nog voordat tot ons is doorgedrongen wat broeikasuitstoot met zich meebrengt? Je hebt goede kans dat meer mensen zich zorgen gaan maken als ze er echt mee geconfronteerd worden."

Dat denkt Vellinga ook: "Natuurlijk doet het pas over veertig jaar pijn. Ik kan me voorstellen dat je daar dan een minder groot probleem in ziet. Maar ik blijf erbij: de politieke leiders nemen onvoldoende verantwoordelijkheid voor wat ze op het gebied van de wetenschap weten."