Facebooks invloed op nieuws roept vragen op

• Nando Kasteleijn

  Techredacteur

Facebook investeert de laatste tijd volop in het aanbieden van nieuws, omdat mensen daarvoor nu eenmaal vaak terugkomen. Maar critici zeggen dat er een gevaar schuilt in Facebook als semi-nieuwsorganisatie.

Zo zeggen oud-medewerkers dat de trending topics-lijst soms doelbewust wordt beïnvloed, en dat de werkomstandigheden slecht zijn. Facebook spreekt de klachten tegen, maar de Amerikaanse Senaat heeft wel gevraagd om uitleg.

Deze week was er veel te doen over uitlatingen van oud-medewerkers tegen techsite Gizmodo. Het waren veelal mensen met een journalistieke opleiding van Facebooks trending topics-team. Dat team selecteert artikelen van journalistieke media en maakt voor Amerikaanse gebruikers een overzicht van de populairste onderwerpen, te vergelijken met de trending topic-lijst van Twitter.

In de bubbel houden

Facebook heeft de strategie om mensen zo lang mogelijk op het platform te houden. Gebruikers brengen per dag zo'n 50 minuten door met de Facebook-app. Een van de redenen waarom mensen stoppen, is om nieuws te consumeren.

Daarom bedacht Facebook vorig jaar Instant Articles, een nieuwe manier om artikelen sneller te laden. Media geven namelijk geen linkje, maar zetten het hele artikel op het platform. Waarbij Facebook hoopt dat gebruikers niet naar een andere app of website gaan.

Steeds meer uitgevers en media (waaronder ook de NOS) kiezen ervoor om hun artikelen met Instant Articles direct op Facebook te zetten, onder meer omdat artikelen dan beter worden gelezen.

Een ander recent voorbeeld van de journalistieke ambities is de livestream-functie Facebook Live. Mediabedrijven worden aangemoedigd en soms zelfs betaald, om livestreams via het platform uit te zenden. Dat betekent nog een reden voor gebruikers om langer te blijven hangen.

Status van de journalistiek

Mark Deuze, hoogleraar journalistiek aan de Universiteit van Amsterdam, zegt dat er niet veel reden is tot zorgen over de trending topics. "De invloed daarvan op de nieuwsconsumptie is redelijk klein, omdat er niet veel mensen zijn die de lijst bekijken."

Wat Deuze veel verontrustender vindt, is de status van journalistiek binnen Facebook. "Als je het verhaal van Gizmodo leest over de werkomstandigheden, dan kom ik tot de conclusie dat die status nul is. Die gasten worden ingehuurd door een uitzendbureau en zitten in een kelder. Daarnaast zijn ze vaak net afgestudeerd en krijgen ze weinig begeleiding."

Amerika-kenner Victor Vlam zegt dat er niet voor niets onrust is in de VS. "Voor veel Amerikaanse jongeren is Facebook een erg belangrijke nieuwsbron. Men is bang dat Facebook hen beïnvloedt."

Vlam geeft als voorbeeld dat de presidentsverkiezingen behoorlijk kunnen worden beïnvloed als de News Feed wordt gemanipuleerd. Dat is de lijst met berichten die verschijnt bij het opstarten van Facebook. "Het is van belang om te zien hoe ze daar de komende tijd mee omgaan."

Geen verantwoording

Er is geen bewijs dat Facebook de News Feed manipuleert om onderwerpen veel of juist weinig aandacht te geven. Maar Farhad Manjoo, technologiecolumnist bij The New York Times, waarschuwt ervoor dat dat kan veranderen. "De grootste angst is dat Facebook zichzelf niet erkent als een nieuwsorganisatie."

Dat betekent dat het platform in tegenstelling tot traditionele media geen verantwoording aflegt over keuzes die zijn gemaakt. Verder is niet bekend wie de medewerkers zijn die die keuzes maken.