De Kersttoespraak is belangrijk voor de koning

• 

  Piet van Asseldonk

  Redacteur Koninklijk Huis, schrijft wekelijks over actuele ontwikkelingen rond het koningshuis.

De kersttoespraak van Willem-Alexander op Eerste Kerstdag, de derde sinds zijn aantreden in 2013, is belangrijk voor de koning. Die biedt hem een uitgelezen kans voor een behoedzame koerswending in zijn ambt.

Willem-Alexander heeft dit jaar via bezoeken aan machtscentra van de wereld en via voorzichtige uitspraken en gebaren rond politiek heikele kwesties getoond dat hij meer wil zijn dan een vorst die alleen linten doorknipt en de handel bevordert. Hij heeft kennelijk de bedoeling om zijn koningschap meer (internationale) statuur en politieke relevantie te geven, en om mensen die hem lichtvoetigheid verwijten de wind uit de zeilen te nemen.

Internationale ontmoetingen

Donderdag nog bezocht de koning het NAVO-hoofdkwartier in Brussel. Dit jaar ontmoette hij in het Witte Huis president Obama, sprak hij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties toe, legde hij een staatsbezoek af aan China en maakte hij kennis met de leiders van de Europese Unie.

Het gebeurt allemaal stapje voor stapje, want een koning heeft de tijd; hij heeft geen vaste, beperkte zittingstermijn en hoeft ook geen rekening te houden met verkiezingen.

Deze koersverlegging, uiteraard binnen de mogelijkheden die hem als constitutioneel en ceremonieel koning zijn gegeven, is ook het thema van het Oranjejaaroverzicht 2015 dat de NOS zondag 27 december uitzendt.

Kritiek

In China uitte Willem-Alexander kritiek op de schending van de mensenrechten in dat land. Geschokt en bezorgd toonde de koning zich over de terreuraanslagen in Parijs. Veel geprononceerder bekritiseerde hij de toonhoogte van het debat in Nederland rond de vluchtelingencrisis. Het zijn allemaal tekenen van een zelfbewustere koning.

In de laatste jaren van haar koningschap vestigde koningin Beatrix de aandacht op zich met haar kersttoespraken. Meer dan eens nam zij, soms licht autoritair en elitair, haar onderdanen de maat en sprak ze hen bestraffend en bevoogdend toe.

Dat zal Willem-Alexander niet doen. In een samenleving met zelfbewuste burgers als de onze werkt dat niet. Vorig jaar koos de koning in zijn kersttoespraak voor de menselijke maat en het persoonlijke leed. Hij gebruikte geen grote woorden en bleef zorgvuldig weg van politiek gevoelige kwesties.

Relevant staatshoofd

Het ligt voor de hand dat de koning dit jaar deze 'veilige weg' wat zal verlaten om politiek gevoelige onderwerpen, zoals terrorisme, de vluchtelingencrisis, klimaatverandering en Europese samenwerking, te kunnen aansnijden. Daarmee kan Willem-Alexander zich, behalve als betrokken koning, ook als relevant staatshoofd op de kaart zetten.

Het zou aansluiten bij de weg die hij dit jaar is ingeslagen. Risicoloos is dat voor een onpartijdig vorst in een politiek versnipperd en gepolariseerd land niet. Maar er is vaak meer aandacht voor de vorm van koninklijke kersttoespraken dan voor de inhoud.