15 miljoen Afrikanen op de vlucht: waar komen ze vandaan?
De EU hoopt met de top op Malta te bereiken dat uitgeprocedeerde asielzoekers uit Afrika sneller kunnen worden teruggestuurd én dat potentiële vluchtelingen worden ontmoedigd om naar Europa te komen.
De ogen zijn de laatste maanden vooral gericht geweest op de vluchtelingen uit Syrië, maar nergens ter wereld zijn zoveel mensen op de vlucht als in Afrika beneden de Sahara. Volgens de VN telt het Afrikaanse continent 15 miljoen vluchtelingen.
Slechts een fractie van hen komt naar Europa. Om hoeveel mensen gaat het? Uit welke landen komen ze en welke motieven spelen een rol? Hieronder staan de landen waar de meeste politieke en economische vluchtelingen vandaan komen. Alle genoemde landen sturen vandaag en morgen een regeringsleider naar Malta.
De Eritreeërs vormen al jaren de grootste groep asielzoekers in Nederland. Volgens het ministerie van Veiligheid en Justitie wordt ongeveer 80 procent van de Eritrese asielaanvragen ingewilligd.
Eritrea is straatarm. Volgens een rapport van de VN uit 2011 kan 70 procent van de bevolking niet in de eigen voedselbehoefte voorzien en Eritrese mannen worden gemiddeld niet ouder dan zestig. Armoede is dus een van de redenen om naar Nederland te komen. De andere redenen hebben te maken met het gegeven dat Eritrea een van de meest onderdrukkende regimes ter wereld heeft en duizenden politieke gevangenen telt.
De belangrijkste reden die Eritreeërs zelf noemen om het land te verlaten, is de verplichte militaire dienstplicht voor mannen én vrouwen die voor onbepaalde tijd kan worden verlengd en zomaar tien jaar kan duren. Het is een uittocht van voornamelijk jonge mannen die al tientallen jaren gaande is. Maar liefst drie nationale voetbalteams weigerden na een buitenlands toernooi terug te keren naar Eritrea. Een aantal gevluchte spelers verblijft in Gorinchem.
Eén van de andere grote groepen asielzoekers in Nederland is afkomstig uit Somalië. Van de bijna tien miljoen Somaliërs heeft ruim één miljoen het land ontvlucht vanwege de jarenlange burgeroorlog en het geweld van diverse rebellengroeperingen zoals Al-Shabaab.
Vorig jaar zijn 1280 Somaliërs naar Nederland gekomen. Volgens de Dienst Terugkeer en Vertrek van het ministerie van Veiligheid en Justitie zijn zowel in 2013 als in 2014 enkele Somaliërs gedwongen teruggekeerd. Maar in november 2013 heeft de Somalische overheid de medewerking aan die gedwongen terugkeer opgeschort. Amnesty International oordeelde eind 2014 dat Europa geen Somaliërs zou moeten terugsturen naar gebieden die onder controle staan van Al-Shabaab.
Voor andere Somalische regio's, zoals Somaliland en Puntland, geldt volgens correspondent Kees Broere dat mensen eerder om economische redenen vertrekken.
Een half miljoen mensen heeft de Democratische Republiek Congo, het vroegere Zaïre van dictator Mobutu, ontvlucht. Het is al decennialang een van de meest gewelddadige landen ter wereld. Vooral vrouwen en kinderen lijden onder de strijd tussen het regeringsleger en de rebellengroeperingen. De 20.000 man tellende vredesmacht van de Verenigde Naties, de grootste ter wereld, kan de veiligheid in Oost-Congo niet garanderen
Het land biedt zelf overigens opvang aan ongeveer 40.000 vluchtelingen uit de Centraal Afrikaanse Republiek.
Het noorden van Nigeria wordt geterroriseerd door de radicaalislamitische sekte Boko Haram. Meer dan 2,2 miljoen Nigerianen zijn inmiddels de regio ontvlucht.
Maar Kees Broere wijst erop dat vrijwel de meesten van hen naar buurlanden zijn gegaan. Broere: "Afrika telt 15 miljoen vluchtelingen en bijna allemaal vinden zij opvang in de regio." Van de bijna 20.000 Nigerianen die vorig jaar naar Europa kwamen, is volgens hem het grootste deel economisch vluchteling.
Voor vrijwel alle vluchtelingen uit West-Afrikaanse landen zoals Ivoorkust, Gambia, Guinee-Bissau, Burkina Faso en zeker voor Ghana geldt, volgens Broere, dat het om economische vluchtelingen gaat. Broere: "Politieke vluchtelingen uit die landen zullen niet de route via de Middellandse zee kiezen, maar proberen asiel te regelen via de ambassade."
Ghana en Nigeria zijn de grootste economieën van Afrika en Ghana geldt al jaren als een van de stabielere landen in West-Afrika, zowel op economisch als politiek gebied. Het inkomen per hoofd van de bevolking ligt hoger dan in de omringende landen. Maar voor jongeren, die tweederde van de bevolking vormen, is er weinig perspectief.
De EU hoopt die uittocht van jonge, werkzoekende mannen in te dammen door miljarden in Afrika te investeren. Met dat geld moeten onder meer banen worden gecreëerd.
De route naar het noorden loopt vooral via Niger, hét transitland van Afrika. Op weg naar Noord-Afrika en dan naar Europa, trokken vorig jaar 80.000 vluchtelingen door dit land ten zuiden van de Sahara. Naar verwachting zullen het er dit jaar 120.000 zijn. Correspondent Koert Lindijer trok naar de stad Agadez, de poort van de 'corridor van de dood'.
Niger, het armste land ter wereld, wordt door Lindijer een proefproject van de EU genoemd: met miljoenen euro's aan extra ontwikkelingshulp hoopt men de migratie tegen te gaan en het terrorisme in de Sahel terug te dringen.