Wat verandert er aan de Britse afluisterwet?
Met medewerking van Bureau Londen
De mogelijkheden van de Britse geheime diensten worden straks duidelijker in de wet vastgelegd. Vandaag heeft Theresa May, de Britse minister van Binnenlandse Zaken, een conceptwetsvoorstel ingediend om de afluisterwet te herzien.
De wet is flink gemoderniseerd. Dat is nodig, zegt May, omdat de vorige wet nog stamde uit het pre-smartphone-tijdperk. En in die oude wet werd niks gezegd over wat er moet gebeuren met communicatie die loopt via diensten als Facebook en WhatsApp.
"Het moet niet zo zijn dat een ontvoerd kind niet kan worden gevonden omdat de wet niet toelaat dat opsporingsdiensten de communicatie tussen ontvoerders onderscheppen", aldus May.
Mogelijkheden geheime diensten vastgelegd
In de nieuwe wet is beter vastgelegd wat de Britse geheime diensten GCHQ, MI5 en MI6 wel en niet mogen doen. Toch is deze stap vooral symbolisch, omdat er niks verandert aan wat ze mogen: op grote schaal aftappen. Het is wel zo dat hun acties kunnen worden getoetst door de rechter.
Dat is een groot verschil met Nederland, zegt Ton Siedsma van Bits of Freedom, een organisatie die opkomt voor digitale rechten. "In Nederland wil minister Plasterk het laatste woord hebben. Daarmee is de bescherming op dit vlak in Groot-Brittannië dus beter geregeld."
Wel is de Britse bewaarplicht strenger. In Groot-Brittannië moeten naast internetproviders ook websites, zoals de BBC, er in de toekomst rekening mee houden dat ze mogelijk gegevens van gebruikers moeten gaan opslaan.
Het zou daarbij om meta-data gaan, informatie over wat iemand doet, en wanneer. Het is echter wel onduidelijk waar de overheid precies om kan vragen. "Dat maakt de wet vaag", zegt Siedsma.
Duidelijker is de wet over wat opsporingsdiensten met en zonder gerechtelijk bevel mogen zien. Zonder toestemming mogen ze alleen zien welke website men heeft bezocht, met bevelschrift is de exacte url te zien.
Voor zo'n bevelschrift wordt goedgekeurd, moet zowel minister May als een zevenkoppige commissie (die waarschijnlijk bestaat uit oud-rechters) oordelen of het terecht is. Wel is het zo dat in 'urgente' gevallen hiervan mag worden afgeweken.
Een verbod op end-to-end-encryptie heeft het in deze versie van het wetsvoorstel niet gehaald. Dit is zo'n sterke versleuteling dat een bedrijf, zoals Apple, op geen enkele manier kan achterhalen wat er over en weer wordt gezegd. Alleen de zender en ontvanger kunnen dat.
Premier Cameron liet eerder dit jaar weten daar niet blij mee te zijn en wilde het verbieden. Het zou terroristen te veel helpen. Dat kwam hem op veel kritiek te staan en hij trok zijn idee terug.
Het lijkt er wel op dat de overheid achter de schermen alsnog druk zal zetten op bedrijven om, wanneer mogelijk, gegevens over te dragen. Hoe dit precies in zijn werk zal gaan, staat niet duidelijk in het conceptwetsvoorstel.
Niks geleerd van Snowden
"De regering lijkt niks te hebben geleerd van wat Snowden naar buiten heeft gebracht", zegt Harmit Kambo van Privacy International in een reactie. "In dit voorstel komt 400 keer het woord ‘massaopslag’ voor en negen keer het woord ‘privacy’. Dat zegt wel genoeg."
Wel zegt hij tevreden te zijn over nieuwe waarborgen, die een stuk verder gaan dan de vorige versie van de wet.
Een eerder wetsvoorstel, dat in 2013 werd ingediend, sprak bijvoorbeeld ook over het bekijken van de inhoud van gesprekken. Nu is dat beperkt tot meta-data. De liberalen, die toen samen met de conservatieven het kabinet vormden, hebben de wet destijds tegenhouden.
"De wet is beter dan wat er in 2013 lag", beaamt Siedsma van Bits of Freedom. "We moeten ons wel realiseren dat de macht van inlichtingendiensten met deze wet niet wordt ingeperkt."
Daarnaast merkt Siedsma op dat het best zo kan zijn dat het Europese Hof van Justitie een dergelijke wet van tafel zou vegen. "Het Hof is de laatste tijd druk bezig met het kijken naar hoe bedrijven en overheden omgaan met data van burgers. Zo oordeelde het Hof onlangs dat de Safe Harbor-overeenkomst niet voldoende waarborgen had. Met dat in het achterhoofd is het niet gek om te denken dat het Hof ook deze wet schrapt."
Het wetsvoorstel kan de komende tijd nog worden aangepast. Want ook al heeft Cameron een meerderheid in de Britse Tweede Kamer, hij gaat er nog een zware kluif aan krijgen om de wet door het parlement te loodsen.