Schrijver en neuroloog Oliver Sacks (82) overleden

De Britse neuroloog en psychiater Oliver Sacks is op 82-jarige leeftijd overleden. In februari maakte hij zelf bekend dat hij terminale kanker had. Zijn autobiografie was toen net verschenen.

Sacks werd bekend door zijn boeken en televisie-interviews over neurologische aandoeningen die hij tegenkwam bij patiënten. In boeken als De man die zijn vrouw voor een hoed hield, Musicofilia en Een antropoloog op Mars beschreef hij op een toegankelijke en vaak humoristische manier opmerkelijke gevallen uit zijn vakgebied.

Sacks beschreef in zijn boeken ook zijn eigen reacties op het ziekteverloop van zijn patiënten, zoals nieuwsgierigheid, opwinding of ontroering. Dat was een heel andere benadering dan gebruikelijk.

Misschien wel zijn bekendste boek is Ontwaken in verbijstering over patiënten die lijden aan een zeldzame slaapziekte en al tientallen jaren in een comateuze toestand verkeren. Sacks wist ze bij te brengen met een experimentele drug, maar die had maar tijdelijk effect.

Het boek werd in 1990 verfilmd als Awakenings met hoofdrollen voor Robin Williams als arts en Robert de Niro als een van de patiënten.

In Nederland is Oliver Sacks ook bekend door zijn bijdrage aan de VPRO-televisieserie Een Schitterend Ongeluk van Wim Kayzer die in 1993 werd uitgezonden. Daarin gaven zes wetenschappers hun visie op hun werk en de wereld met als hoofdvraag wat de wetenschap ons eind twintigste eeuw heeft gebracht; kennis of ook begrip?

Na de opnamen was een dag georganiseerd waarop de wetenschappers elkaar konden ontmoeten. "Die dag was wild, vreemd en belangwekkend… Ieder van ons is door die dag veranderd", schreef Oliver Sacks er later over.

Sacks studeerde medicijnen in Londen en vertrok toen naar de Verenigde Staten. Hij woonde sinds 1965 in New York en had daar zijn eigen praktijk.

Van 2007 tot 2012 was hij als hoogleraar verbonden aan Columbia University. De afgelopen jaren werkte hij als neuroloog in het epilepsiecentrum van de Universiteit van New York.

In 1970 schreef hij zijn eerste boek, over migraine. Zijn uitgever had er niet veel vertrouwen in. Hij vond het boek veel te leesbaar geschreven en dat zou volgens hem alleen maar achterdocht wekken in vakkringen. Daar kreeg hij gelijk in. Sacks collega's waren niet echt positief en het boek kreeg weinig aandacht, maar tegenwoordig wordt het gezien als standaardwerk.

In Nederland werd Sacks vooral bekend door De man die zijn vrouw voor een hoed hield (1985). Daarin beschrijft hij patiënten met vreemde visuele en neurologische afwijkingen. Een van die patiënten zag zijn vrouw aan voor een hoed: hij greep haar bij haar hoofd en probeerde haar op zijn hoofd te zetten. Ook het verhaal van de man die zo vervreemd was van zijn eigen linkerbeen dat hij het 's nachts probeerde uit zijn bed te gooien en daarbij zelf uit bed viel, staat erin.

Sacks beschreef in zijn boeken niet alleen patiënten, maar nam soms ook zichzelf als onderwerp. Na een rugoperatie kon hij vier maanden niet zitten en daarover schreef hij staand een boek. Ook de behandeling van een tumor die hem aan één oog blind maakte, heeft hij beschreven, in The Mind's Eye (2010).

Op 19 februari 2015 maakte hij in een artikel in The New York Times bekend dat hij als gevolg van uitzaaiingen niet lang meer te leven had.

"De kanker zit in eenderde van mijn lever en hoewel het kan worden afgeremd, kan deze vorm van kanker niet worden gestopt", schreef Sacks in zijn brief.

"Het overheersende gevoel is dankbaarheid. Ik heb en ben liefgehad. Ik heb veel gekregen en heb iets terug kunnen geven. Ik heb gelezen, gereisd, nagedacht en geschreven. Dat ik als denkend wezen op deze prachtige planeet kon zijn, is een enorm voorrecht en avontuur geweest."