Een wedstrijd voor Afrikanen, een feest voor de rest
"Voor de Afrikanen is de marathon een wedstrijd, voor de rest is het een feestje", zegt atletiektrainer Rob Veer. Het verklaart waarom zoveel meer mensen dan vroeger een marathon lopen, maar er veel minder binnen de drie uur finishen.
Volgens Bas van Rens, directeur van het bedrijf Mylaps dat de looptijden registreert, was het grote aantal marathons onder de drie uur in de jaren tachtig een gevolg van het 'Nijboer-effect'. Door de prestaties van Gerard Nijboer - zilver op de Olympische Spelen van 1980, goud bij het EK van 1982, werden veel jonge mannen geïnspireerd. Zij wilden ook presteren op de marathon.
Vanaf de jaren negentig werd het marathonlopen gedomineerd door Kenianen en Ethiopiërs. "Dat spreekt Europeanen veel minder aan, we kunnen ons daar veel minder mee identificeren", aldus Van Rens.
Held
Veer is het daarmee eens. "Gerard Nijboer was destijds een held, en ik denk dat veel mensen daardoor marathons zijn gaan lopen. Je ziet hetzelfde effect nu met Dafne Schippers. Zij is voor jonge meiden een heldin. Veel meiden melden zich sinds kort bij atletiekverenigingen omdat ze ook willen sprinten en hordelopen. Michel Butter is net zo'n goede loper als Nijboer destijds. Maar als hij morgen een goede dag heeft, eindigt hij misschien net bij de eerste tien. Dat is geen plaats voor een held. Om anderen te inspireren moet je winnen."
Gerard Nijboer zelf spreekt niet tegen dat er destijds sprake was van een Nijboer-effect. "Helden roepen navolging op en vroeger wilden hardlopers zich meten met de besten. Als je als loper in de achterhoede over de finish kwam, wilde je meteen weten wie er gewonnen had en hoe ver je daar achter zat. Dat is nu helemaal weg."
Bucket list
Toch zoekt Nijboer de verklaring eerder in maatschappelijke veranderingen. Voor goede prestaties op de marathon moet je jarenlang dagelijks trainen, en daarvoor hebben jongeren geen geduld meer. "Wij hadden slechts twee televisienetten, nu zitten ze de hele dag achter beeldschermpjes. Ze zijn snel verveeld met hardlopen en willen daarnaast heel veel andere dingen doen. Doelen moeten snel worden gehaald."
Directeur Mario Kadiks van de Marathon Rotterdam is het daarmee eens. "Wij hadden weinig vertier en hadden alle tijd om te trainen. Jongeren van nu moeten een hele 'bucket list' vullen. Daarbij past misschien ook een marathon, maar als je er eentje gedaan hebt, volgt er alweer een andere uitdaging".
Het thuisfront
Van Rens denkt dat ook meespeelt dat studenten en werknemers harder moeten werken dan vroeger. "Er wordt meer een beroep op werknemers gedaan. Ze kunnen 's avonds moeilijker trainen als ze ook nog mails moeten beantwoorden of telefoontjes moeten plegen. En studenten moeten snel studiepunten bij elkaar sprokkelen, en een baantje nemen om in hun levensonderhoud te voorzien."
Veer heeft nog een andere maatschappelijke verklaring. Vroeger kon je als man na het werk gaan trainen omdat je vrouw kookte en de kinderen verzorgde. Tegenwoordig wordt ook thuis meer van de man verwacht.
De Spierbal is uit de loopsport
De kenners zijn het er verder over eens dat de marathon steeds meer van een wedstrijd veranderd is in een sociaal evenement. "De spierbal is uit de loopsport", zegt Nijboer. "Er zijn minder macho's die echt voor een tijd gaan, en door de komst van de vrouwen zijn de loopevenementen veel vriendelijker geworden. Mensen lopen voor hun plezier en voor hun gezondheid, zelfs als het om een marathon gaat.".
Nijboer wijst erop dat tegenwoordig de laatste loper als een held wordt binnengehaald. "Iedereen die loopt, wordt gezien als een held. Het gaat om het menselijke verhaal, niet om de tijd". Dat was vroeger wel anders. Toen werd de laatste loper uitgefloten en brak de organisatie de finishboog al af voordat de laatste lopers binnen waren.
Ook Veer ziet dat de marathon van karakter is veranderd. "Vroeger deden voornamelijk competitiegerichte lopers mee. Tegenwoordig wordt de marathon vooral gezien als een uithoudingsproef. Mensen doen hun best hem op een verantwoorde manier uit te lopen. Ze willen daar best voor trainen, willen misschien ook wel een leuke tijd lopen, maar zijn niet meer bereid daarvoor alles uit te kast te halen.".
Maar is dat erg? Veer zegt dat hij het als liefhebber jammer vindt dat mensen wandelend de marathon uitlopen en dan toch als held worden binnengehaald. En als trainer vindt hij het fascinerend om mensen te helpen een zo snel mogelijke tijd neer te zetten. Maar voor de gezondheid van de mensen vindt hij de verbreding van het marathonlopen een goede ontwikkeling.
Nijboer zegt dat hij zich tien jaar geleden kapot schrok toen hij zich realiseerde hoezeer de looptijden waren verslechterd. Maar inmiddels vindt hij het een gezonde ontwikkeling. Het is prima dat de meeste mensen voor hun gezondheid en fitheid lopen en slechts een kleine minderheid de prestatie voorop stelt. "En waarom zou je ook binnen de drie uur willen lopen. Voor wie doe je dat?", zegt de man die ooit tot 2'09 reikte.