Dode bij halve marathon: is hardlopen wel zo gezond?
Uit elk onderzoek blijkt: hardlopen is gezond en vertraagt het verouderingsproces. Toch overleed zondag bij de City Pier City-loop in Den Haag een deelnemer aan de halve marathon. Tientallen anderen gingen waggelend of kotsend over de finish, hingen uitgeput tegen de hekken of werden afgevoerd naar de hulppost. Lopen mag dan gezond zijn, maar geldt dat ook voor het lopen van hele en halve marathons? Waarschijnlijk niet. Wel verzekeren cardiologen dat het risico van zulke inspanningen beperkt is.
De cijfers van de CPC-loop zelf bevestigen dat. Directeur Mario Kadiks is geschokt door het overlijden van de loper, maar benadrukt dat het de eerste dode in 41 edities is. En dat terwijl de deelname aan het evenement massaal is; dit jaar finishten op de halve marathon meer dan 10.000 lopers. Bij de nog massalere Rotterdam Marathon, die Kadiks ook organiseert, vielen in ruim dertig jaar twee doden.
200 sportdoden per jaar
Ook het risico van hardlopen in het algemeen is zeer gering. Precieze cijfers zijn niet bekend, maar de Hartstichting houdt het erop dat in Nederland jaarlijks 150 à 200 mensen overlijden door een hartstilstand tijdens of na het sporten. En van hen is maar een klein deel hardloper.
Dat er maar weinig hardlopers omvallen, bleek ook uit recent onderzoek in Noord-Holland. Daar werden in drie jaar ruim 2500 hartinfarcten buiten het ziekenhuis geteld. 143 daarvan hielden verband met sporten. Onder de 143 slachtoffers waren 49 fietsers, 22 tennissers, 16 mensen die aan fitness deden en 13 zwemmers. Hardlopers vielen in de categorie ‘overige’.
Gevaarlijk
Dat neemt niet weg dat het lopen van een marathon zo’n extreme inspanning is dat het gevaarlijk kan zijn. In de VS is daar uitgebreid onderzoek naar gedaan. Tussen 2000 en 2010 liepen in de VS 10,9 miljoen mensen een hele of een halve marathon. 59 van hen kregen tijdens of direct na de wedstrijd een hartstilstand, van wie er 42 overleden.
De kans op een hartstilstand bleek bij een hele marathon vier keer zo groot te zijn als bij een halve marathon. Veruit de meeste slachtoffers vielen in het zicht van de finish – in de marathon in de laatste zes kilometers – of vlak erna. En veruit de meeste slachtoffers waren mannen.
Veel sporters zullen niet willen weten of hun aderen verkalkt zijn.
Het geringe aantal marathondoden lijkt moeilijk te rijmen met de resultaten van een onderzoek onder duursporters van het UMC Utrecht en het Meander Medisch Centrum Amersfoort. Bij dat onderzoek werden van 314 klachtenvrije mannelijke duursporters van 45 jaar en ouder CT-scans gemaakt. Bij 48 van hen (17 procent) bleken de kransslagaders aangetast door vet- of kalkafzettingen. De meesten kregen het advies het bij het sporten voortaan rustiger aan te doen; bij drie duursporters waren de bloedvaten zo ernstig vernauwd dat ze gedotterd moesten worden.
Onderzoeksleider Arend Mosterd stelt dat bij oudere lopers verkalking van de kransslagaders veruit het grootste risico is, maar dat veel sporters met vernauwde aderen toch redelijk probleemloos kunnen sporten. Mede daarom is hij er niet voor een CT-scan toe te staan bij mensen zonder gezondheidsklachten of om de scan zelfs toe te voegen aan de standaard-medische sportkeuring.
“Daarvoor is er ook nog te veel onzeker. Bovendien weten we nog niet goed hoe we sporters met verkalkte aderen moeten helpen. En veel sporters zullen niet willen weten of hun aderen verkalkt zijn."
Oververhitting en stress kunnen een hartstilstand veroorzaken.
Cardioloog Jan Hoogsteen, die in 2004 promoveerde op de cardiologische aspecten van duursporten, vindt het vooral van belang dat hardlopers niet ver over hun grenzen heengaan. Kalkafzetting in de kransslagaderen hoeft sporten niet gevaarlijk te maken. Maar in combinatie met extreme inspanningen kan het wel gevaarlijk zijn. “Bij oververhitting, stress en andere extreme omstandigheden kan de kalkafzetting scheuren en een hartinfarct veroorzaken."
Het gevaar van extreem sporten wordt bevestigd door een jarenlang onderzoek onder duizenden joggers en niet-joggers in Kopenhagen, dat dit jaar werd gepubliceerd. Uit deze studie komt naar voren dat wekelijks tot drie uur in een rustig tempo duurlopen grote gezondheidsvoordelen oplevert. Lopers die meer en op hogere snelheid lopen, lijken die voordelen weer in te leveren.
Erfelijke hartziekten
Overigens wijst Hoogsteen erop dat een substantieel deel van de hardlopers die aan een hartinfarct overlijden jonger is dan 35. Bij hen is de oorzaak bijna altijd een erfelijke en aangeboren hartziekte die nog niet was ontdekt.
Van dat laatste lijkt ook de dode van de CPC-loop het slachtoffer te zijn geworden. De organisatie wil om privacy-redenen niets over hem zeggen, maar volgens ooggetuigen was het een jonge man die ineen zeeg toen hij na twee uur finishte.