'De kroonprins die nooit koning zal worden'
Het is de eerste klus van de Commissie Integriteit van de VVD, en meteen een ingewikkelde: het onderzoek naar de integriteit van Tweede Kamerlid Mark Verheijen. Directe aanleiding zijn publicaties over zijn declaratiegedrag als gedeputeerde van de provincie Limburg.
"Wij zetten dus ook de standaard als het gaat om integriteit. Als grootste partij horen wij daar niet te volgen, maar te leiden”, zei partijleider Rutte toen de commissie op 24 mei 2013 werd ingesteld, op een VVD-congres in Maarssen. De partij was onder vuur komen te liggen vanwege een strafrechtelijk onderzoek naar Jos van Rey, een prominent VVD-politicus in Roermond, de provincie Limburg en de Eerste Kamer. Het verhaal is inmiddels bekend.
Corruptie
Daarvoor kwam Ton Hooijmaijers in de problemen toen hij werd beschuldigd van corruptie in zijn tijd als gedeputeerde van de provincie Noord-Holland. Hij werd veroordeeld tot drie jaar cel. Vandaag kwam hij zelf aan het woord tijdens zijn hoger beroep.
Hooijmaijers stond in 2002 nog op de lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen, samen met bijvoorbeeld Frans Weekers, Geert Wilders, Henk Kamp, Edith Schippers en Jacques Niederer. Hooijmaijers heeft zijn lidmaatschap in januari 2013 opgezegd.
Op de achtergrond speelde al de zaak rond Kamerlid Johan Houwers, die zich volgens het OM schuldig maakte aan corruptie “op een ongekende schaal”. Houwers was sinds 1976 actief voor de VVD, onder meer als gemeenteraadslid van Winterswijk en Statenlid in de provincie Gelderland. In juli 2013 trad hij af vanwege de strafrechtelijke vervolging, naar verluidt onder druk van fractievoorzitter Zijlstra.
"Dit onderzoek moet de norm stellen"
Volgens politiek verslaggever Wilma Borgman moet de commissie nu het bewijs leveren dat het de partij ernst is :"Dit eerste onderzoek van de integriteitscommissie moet echt een gedegen onderzoek zijn, dit moet de norm stellen, anders heeft de commissie geen toekomst."
Met de benoeming van de commissieleden heeft de partij in ieder geval gekozen voor een ‘zware’ bezetting:
- Voorzitter Jan-Kees Wiebenga is al vanaf 1966 actief binnen de VVD, hij is lid van de Raad van State en was voorheen burgemeester en Eerste en Tweede Kamerlid.
- Willibrord van Beek is VVD'er vanaf 1973. Hij is commissaris van de Koning in Utrecht. Hij was gedeputeerde in de provincie Noord-Brabant, Tweede Kamerlid en waarnemend burgemeester.
- Clemens Cornielje is commissaris van de Koning in Gelderland. Actief bij de VVD vanaf 1976. Hij was campagneleider van de VVD in 1994, 1998 en 2002 en meer dan tien jaar Kamerlid.
- Tila zur Lage is oud-lid van het VVD-hoofdbestuur en vice-voorzitter van VVD afdeling Gelderland.
- Han Moraal is de Nederlands afgevaardigde bij Eurojust voor de bestrijding van grensoverschrijdende criminaliteit, voormalig hoofdofficier van justitie en voormalig hoofdadvocaat-generaal.
- Marianne Kallen-Morren is waarnemend burgemeester van IJsselstein en daarvoor van verschillende andere gemeenten.
Nieuw elan
Verheijen is inmiddels zelf ook een oudgediende van de partij, met bestuurservaring die begon bij de JOVD. De VVD is Verheijen veel verschuldigd. In 2009 maakte hij zijn partij de grootste bij de herindelingsverkiezingen in Venlo, de stad van PVV-leider Wilders.
Deze overwinning gaf de partij nieuw elan en zette de toon voor de opkomst van lijsttrekker Mark Rutte. "De victorie begon in Venlo", klonk het in de partij. En hij nam tijdelijk de voorzittershamer over toen Ivo Opstelten minister werd.
Wat zijn de opties?
Verheijen heeft zelf al toegegeven fout te zitten en het teveel gedeclareerde bedrag te zullen terugbetalen. Het oordeel dat hij niets verkeerd heeft gedaan is hierdoor niet meer mogelijk.
Gisteren legde Verheijen tijdelijk zijn Kamerlidmaatschap neer vanwege een aangifte van corruptie. Dit en het mogelijke strafrechtelijke onderzoek dat er op volgt, maken geen onderdeel uit van het onderzoek van de Commissie Integriteit. De zijdelingse betrokkenheid van Verheijen bij de zaak-Van Rey maakt er ook geen onderdeel van uit.
De commissie oordeelt dus over een deel van de integriteitsvraag. Toch zullen binnen en buiten de VVD mensen zich afvragen wat er waar is van deze beschuldigingen.
Politiek verslaggever Wilma Borgman schat in dat er maar één uitkomst mogelijk is die Verheijen, geschonden en al, in de Tweede Kamer houdt. "De commissie moet vaststellen dat hem echt helemaal niets te verwijten valt, een andere uitkomst lijkt mij desastreus voor zijn positie. Maar de kans is levensgroot aanwezig dat hij de kroonprins is die nooit koning zal worden."