MH17: steeds meer binnenlandse politiek
"Daar heb je ze weer!" Je hoort de tanden knarsen bij PvdA'ers en VVD'ers, als Pieter Omtzigt (CDA) of Sjoerd Sjoerdsma (D66) weer eens vragen stelt over rampvlucht MH17.
Omtzigt en Sjoerdsma beginnen de reputatie te krijgen van Tweede Kamerleden die proberen de onderste steen boven te krijgen. Vele tientallen Kamervragen hebben ze al gesteld. En de twee brengen het kabinet in verlegenheid met het verwijt, of op zijn minst de suggestie, dat de overheid nalatig is geweest en dat met rookgordijnen probeert te verbergen.
Handen gebonden
In regeringskringen is de beleving heel anders. Daar vinden ze dat Omtzigt en Sjoerdsma te veel en te vroeg willen. Het kabinet benadrukt keer op keer dat het de onderste steen boven wil krijgen en dat het niet rust voordat de daders voor de rechter staan. Maar daarvoor is het kabinet afhankelijk van de uitkomsten van de lopende onderzoeken van het Openbaar Ministerie en de Onderzoeksraad voor Veiligheid. De regering verweert zich dus met de handen op de rug.
De laatste weken gaat het vooral over de dagen vlak voor de ramp: hoe komt het dat in Nederland niemand bedacht dat het beter was om het Oekraïense luchtruim te mijden? Die vraag klemt temeer, omdat op 14 juli, drie dagen voor de aanslag, een Antonov 26 op 6,5 kilometer hoogte uit de lucht werd geschoten.
Waarschuwen
Had de KLM niet moeten bedenken dat het luchtruim van Oekraïne gemeden moest worden? Had het kabinet de luchtvaartmaatschappij moeten waarschuwen? Of hadden de inlichtingendiensten dat moeten doen?
Omtzigt en Sjoerdsma blijven variëren op dit thema: elke keer als er nieuwe informatie boven tafel komt, zijn er ook nieuwe vragen te stellen. Een bevredigend antwoord (als dat er al is) komt hoogstwaarschijnlijk pas als de officiële onderzoeken naar de vliegramp helemaal klaar zijn. En dat gaat nog wel even duren.
Tot die tijd blijft het dus moeizaam debatteren, met beperkte informatie. En tot die tijd loopt de ergernis over en weer alleen maar op. Oppositie tegenover coalitie. "Waarom spelen jullie geen open kaart?" versus "Waarom wil je politiek scoren met een vliegramp?"
De regeringspartijen zitten ermee in hun maag. De oppositie negeren kunnen ze niet, want dan riskeren ze het verwijt te krijgen dat zij willen verhinderen dat de waarheid boven water komt. Ondertussen vinden ze eigenlijk dat Omtzigt en Sjoerdsma politiek bedrijven over de ruggen van de slachtoffers van de ramp. Maar dat is zo’n hard verwijt, dat ze het niet hardop willen uitspreken.
Verdacht tijdstip
Illustratief voor de verhouding tussen de coalitie aan de ene kant en Omtzigt en Sjoerdsma aan de andere kant is de beantwoording op 8 januari van Kamervragen over de ramp. De antwoorden werden 's avonds kort voor middernacht naar de Tweede Kamer gestuurd.
Inderdaad een ongewoon laat tijdstip, de meeste ambtenaren zijn dan al lang naar huis. Wie toch al wantrouwig was, rook meteen een complot. Ook Omtzigt en Sjoerdsma lieten merken dat ze het een verdacht tijdstip vonden.
Volgens het kabinet was er geen sprake van kwade opzet. Dat late tijdstip kwam door de herdenking van de aanslagen in Parijs. Het kabinet vond het ongepast om de antwoorden vlak daarvoor te sturen. Bovendien wilde minister Koenders van Buitenlandse Zaken nog wat wijzigen in de tekst van de ambtenaren.
En dat moest minister Hennis weer goedvinden. Zij kwam die avond pas laat terug uit Sierra Leone, na een bezoek aan het ebolagebied. Ministers zijn drukbezet. Was het een complot? Of niet meer dan een slap excuus? Eén ding is zeker, het kabinet heeft zich heilig voorgenomen alle Kamervragen over MH17 voortaan voor 18.00 uur te beantwoorden.
Verzuring
Een ander voorbeeld van de verzuring rond MH17 in de politiek is de gang van zaken bij een debat dat donderdag wordt gehouden over de voortgang van de onderzoeken naar de ramp. Naar aanleiding van een krantenartikel wilde Omtzigt twee weken geleden dat het debat zou worden verzet. Terwijl de datum juist op zijn verzoek was afgesproken. Want vorige week kon Omtzigt niet en daar moesten de hele Kamer en het kabinet rekening mee houden. Dus dat nog een keer verzetten werd VVD en PvdA toch te gortig.
Zulke procedurele schermutselingen zullen we nog vaker zien de komende tijd, tot de onderzoeken van het OM en de Onderzoeksraad klaar zijn. Als dat zo is, kan er een echt debat komen over mogelijke nalatigheid van de Nederlandse regering. Intussen leiden de binnenlandse politieke schermutselingen de aandacht wel een beetje af van de echte daders, die ergens in Oost-Europa nog steeds vrij rondlopen.
