Nog een wereld te winnen in strijd tegen femicide: 'Noem het geen huiselijk geweld, er is niks huiselijks aan'
In onze regio zijn deze week twee vrouwen omgebracht. In beide gevallen is de (ex)partner als verdachte opgepakt. Een 30-jarige vrouw is maandag in Abbenbroek op straat doodgestoken door haar ex. Woensdag werd een ook 30-jarige vrouw doodgestoken in een huis in Rotterdam-Feijenoord. Als het aan Atria ligt, een kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis, moet er veel meer aandacht komen voor de moord op vrouwen door hun (ex)partner.
"De maatschappelijke verontwaardiging is er nog niet", zegt Lotte Rensen van kenniscentrum Atria. "Terwijl er bijna elke week in Nederland een vrouw wordt vermoord door haar (ex)partner."
Elk jaar worden tientallen vrouwen in Nederland vermoord. De laatste cijfers van het CBS gaan over 2020: 44 vrouwen zijn omgebracht, bij 42 van hen gebeurde dat thuis of in het huis van een ander. 36 slachtoffers zijn gewurgd, verstikt of met een slag- of steekwapen vermoord. Negen vrouwen kwamen om door slaan of schoppen en acht slachtoffers zijn doodgeschoten. Van één is de doodsoorzaak niet bekend.
Humeyra, Lisa en Bianca
Het Rijnmondgebied kent de afgelopen jaren de trieste voorbeelden: in november 2018 werd de 29-jarige Bianca in haar huis in Rotterdam-Zuidwijk door haar ex omgebracht. In juli 2019 werd de 25-jarige Lisa thuis doodgestoken door haar ex. Na een lange periode van stalking werd in december 2018 de 16-jarige Rotterdamse scholiere Humeyra door haar ex op school doodgeschoten.
Het duurt vaak lang voordat een vrouw aan de bel trekt. "Gemiddeld gaan er dertig incidenten vooraf aan de aangifte van een vrouw", weet Lotte Rensen van Atria. Het kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis heeft eind vorig jaar een petitie opgesteld: Stop Femicide. De petitie is mede ondertekend door 13 andere vrouwenorganisaties. Femicide, afgeleid van het Engelse woord homicide (moord), is het doden van vrouwen vanwege hun vrouw-zijn: in bijna 60 procent van de gevallen is de dader een (ex)partner. De petitie stelt een aantal concrete maatregelen voor, waaronder het aanpassen van de wet.
Voorbedachte rade
De opstellers van de petitie willen dat femicide wordt verankerd in het strafrecht. "Doodslag met een seksistisch oogmerk moet een bijzondere bepaling krijgen in het wetboek van strafrecht. Concreet eisen we een hogere strafmaat dan nu geldt voor doodslag, zodat er strengere straffen kunnen worden uitgedeeld aan de plegers van meedogenloze femicide", staat in de petitie.
Lotte Rensen: "Femicide wordt vaak berecht als doodslag omdat voorbedachte rade moeilijk te bewijzen is. Terwijl er vaak een duidelijke opbouw is: een patroon van dwangmatige controle en stalking of andere vormen van geweld, bedoeld om de controle op de vrouw terug te krijgen. Lukt dat niet, dan slaan de stoppen door bij de dader en kiest hij ervoor de vrouw dan maar om het leven te brengen. Dus wij vinden dat er wel degelijk sprake is van voorbedachte rade."
De petitie richt zich niet alleen op het ministerie van Justitie die de wetswijziging zou moeten doorvoeren, ook het ministerie van Onderwijs wordt aangesproken: "We willen dat er in het onderwijs meer aandacht komt voor gezonde relaties om partnergeweld te voorkomen." De indieners van de petitie willen verder dat hulpverleners de opbouw van geweld tegen een vrouw beter moet leren herkennen.
Taal: geen crime passionel maar moord
De manier waarop femicide beschreven wordt in de media, speelt volgens Atria ook een rol. Termen als huiselijk geweld, crime passionel, conflict in de relationele sfeer dekken de lading van de moord op een vrouw niet. "Er is niks huiselijks aan, het is gewoon moord op een vrouw", zegt Rensen. "Daarom noemen wij het partnergeweld of ex-partnergeweld."
Taal speelt dus een rol, vindt Atria. "De (ex)partner wordt in berichten vaak beschreven als rustige, vrolijke jongen. De daders worden vermenselijkt. Wat is er met zo'n jongen gebeurd dat hij doorslaat? Het gaat dan om daders, terwijl we de ernst moeten inzien dat er bijna elke week een vrouw wordt vermoord. Dat moet meer aandacht krijgen."
De petitie van Atria en de andere belangenorganisaties is inmiddels zo'n 2000 keer ondertekend. "Dat is relatief weinig", zegt Rensen. "Het is lastig om mensen te mobiliseren, dat maakt het ingewikkelder om bij de politiek de urgentie aan te geven." Atria heeft wel goede hoop dat het nieuwe kabinet de handschoen wil oppakken. In het coalitieakkoord is nadrukkelijk aandacht voor de bestrijding van partnergeweld.
Veilig Thuis
Debbie Maas is voorzitter van Veilig Thuis Rotterdam-Rijnmond. "Stalking is dé belangrijkste risicofactor voor femicide", zegt zij. Daarnaast zijn de signalen onder meer extreme jaloezie, bezitsdrang, controle, isoleren, seksueel geweld, doodsbedreigingen en het dreigen met zelfmoord als de relatie verbroken wordt.
"Het is cruciaal de beschikbare kennis toe te passen en daarmee ernstige escalaties voorkomen", zegt Maas. "De bekendheid van deze risicofactoren moet worden vergroot, zowel bij professionals als bij alle inwoners van Nederland. Dat is nodig om slachtoffers te helpen en zo mogelijk levens te redden."