Van orkestleider tot scheikundedocent: deze zij-instromers maakten de overstap naar het onderwijs

Veel scholen in de regio Rotterdam-Rijnmond kampen al jaren met enorme lerarentekorten. Sommigen van hen lijken nu een oplossing te hebben gevonden in zij-instromers: mensen die vanuit het bedrijfsleven overstappen naar het onderwijs. Rijnmond ging met een aantal van hen in gesprek over deze carrièreswitch. "Het scheppen van orde is de grootste uitdaging."

Hoewel het lerarentekort een landelijk probleem is, lijken de tekorten het hardst op te lopen in de grote steden. Volgens een prognose van Onderwijs010, het onderwijsplatform van de gemeente Rotterdam, zal het lerarentekort in het voortgezet onderwijs oplopen tot 38 fulltime banen in 2022 ten opzichte van 19 fulltime banen in 2018. In het primair onderwijs zijn de tekorten nog groter: van 108 fulltime banen in 2018 naar 272 in 2022.

Lees meer:

Lerarentekort Rotterdam nog steeds zorgwekkend, vooral op basisscholen

In 2019 werd daarom het Rotterdamse Actieplan Leraren in het leven geroepen. Dat plan behelst een viertal actiepunten waarmee de gemeente het lerarentekort wil aanpakken. Eén van die actiepunten is het bevorderen van de instroom van personeel naar het onderwijs. Zo kunnen scholen in het basis- en voortgezet onderwijs subsidie aanvragen om zij-instromers aan te nemen en op te leiden.

Hoe het Develstein College 25 nieuwe docenten wist binnen te halen

Terwijl de ene school zijn beperkte hoeveelheid docenten tot het uiterste moet strekken om alle leerlingen van passend onderwijs te voorzien, lijkt het Develstein College in Zwijndrecht te zwemmen in de nieuwe leraren. Voor het komende jaar wist de school maar liefst 25 nieuwe docenten aan zich te binnen, waaronder een aantal zij-instromers.

Rector Matthijs den Haan heeft wel een vermoeden waarom zijn school een aantrekkelijke plek voor nieuwe docenten is. "Wij hebben al jaren te maken met een enorme leerlingengroei. Dat zegt iets over de sfeer in de school", legt hij uit. "Ouders voelen zich aangetrokken tot de manier waarop wij ons presenteren. Dat zie je ook onder het personeel. Zij stralen dat uit naar de leerlingen en ouders."

Volgens Den Haan helpt die uitstraling bij het binnenhalen van nieuwe leerkrachten. Volgens hem doet de school extra haar best om die leerkrachten in te werken. "Zo hebben wij vóór de school begint een 'startdag' met de nieuwe docenten. Dan gaan we de hele dag met ze aan de slag om ze in te werken. Ze worden helemaal bijgepraat zodat ze niet voor verrassingen komen te staan met leerlingen. Het zijn kleine dingen, maar ze maken wel het verschil."

De grootste tekorten zijn te vinden onder de bèta vakken zoals natuurkunde, scheikunde en wiskunde. "Met die vakken valt in het bedrijfsleven nou eenmaal meer te verdienen", geeft Den Haan als verklaring. "Zij-instromers stappen vaak over omdat ze juist met mensen willen werken."

Ondanks het grote aantal nieuwe docenten komt ook het Develstein College nog altijd een natuurkundedocent tekort. De uren die de school nu niet gevuld krijgt, worden voorlopig niet ingehaald. "Die klassen krijgen een paar weken geen les. Dat is geen drama, maar het zou kunnen betekenen dat we de docenten die we wel hebben aan meer klassen moeten laten lesgeven."

Den Haan is zelf dolblij met de vele zij-instromers die zijn school erbij heeft, maar ziet nog wel obstakels die potentiële overstappers kunnen afschrikken. Hij oppert daarom een aantal oplossingen. Zo is hij van mening dat de lerarenopleidingen te veel tijd besteden aan zinloze zaken zoals de landelijke kenningstoets. Daarnaast pleit hij voor meer subsidie voor zij-instromers, zodat zij naast hun opleiding ook hun gezin kunnen onderhouden.

"Tot slot zou ik het goed vinden als een school een percentage van zo'n 20 procent onbevoegde mensen mag hebben, en dan zelf mag besluiten wie dat mogen zijn. De 80 procent bevoegden zorgen dan voor de borging van de kwaliteit en de overige 20 procent zijn docenten in opleiding en mensen uit het bedrijfsleven."

Maxime (31) vond het politieke spel in het bedrijfsleven maar niks

Naam: Maxime Jonker
Leeftijd: 31
Geeft nu: Natuurkunde op het Wolfert Tweetalig Onderwijs
Was hiervoor: Trainee & energieconsultant bij een nutsbedrijf

"Ik had eigenlijk geen idee wat ik wilde studeren", vertelt de van oorsprong Rotterdamse Maxime aan de telefoon. Na een tijdje zoeken rondt Maxime daarom een master Theoretisch Natuurkunde in Utrecht af. "Dat was erg pittig", geeft ze eerlijk toe. "Ik merkte op gegeven moment dat het toch iets te hoog gegrepen was, maar ik heb de studie wel afgemaakt." Maxime ziet er niks in om nog een PhD te doen, mede dankzij horrorverhalen van kennissen die daar ongelukkig van worden.

Maxime wil gaan werken en belandt bij een grote netbeheerder waar veel mensen van haar opleiding terechtkomen. Op papier is het de perfect werkplek. Maxime krijgt een traineeship van twee jaar aangeboden, en het werk lijkt aanvankelijk goed binnen haar straatje te passen.

Het bedrijf waar Maxime voor werkt heeft duizenden werknemers, waardoor ze terechtkomt in een bureaucratisch systeem waar ze maar weinig mee heeft. "Ik voelde me daar een beetje gevangen. Het was ook een erg politiek spel tussen bepaalde groepen en afdelingen. Ik werd er een beetje akelig van."

Uiteindelijk wordt ze aangesteld om workshops te geven, zowel binnen als buiten het bedrijf. "Elke keer als ik dat mocht doen, kreeg ik het weer naar mijn zin en kwam mijn motivatie terug. Toen dacht ik: als dit is wat ik leuk vind, moet ik daar meer mee gaan doen."

Aangespoord door vrienden en familie besluit Maxime in november 2019 om de overstap naar het onderwijs te maken. Ze klopt aan bij het Wolfert Tweetalig, een onderdeel van de Wolfert van Borselen Scholengroep in Rotterdam.

"Ik mocht langskomen voor een heel leuk gesprek met de directrice, die mij aanbood om een proefles te geven aan een vwo 5 klas. Toen dat goed ging, ging het opeens heel snel allemaal", vertelt Maxime. Ze krijgt een aanstelling voor 0,85 fte, en kan gelijk beginnen aan de lerarenopleiding.

Inmiddels zit Maxime in haar tweede jaar als docent, en heeft ze haar bevoegdheid bijna binnen. Het werk op school bevalt haar goed, ondanks alle restricties waar ze dankzij de coronapandemie mee te maken heeft gehad. "Het was zeker een uitdaging. Elke keer als je een fijne manier van werken had gevonden, veranderde er weer opnieuw beginnen. Bijvoorbeeld met het online lesgeven, waarbij je dezelfde hoeveelheid stof er vaak in een kortere tijd doorheen moest jassen."

Hoewel de werkdruk op school zelfs zwaarder lijkt dan haar baan in het bedrijfsleven, heeft Maxime weinig te klagen. "Hier op school gaat ook niet alles over rozen en is er genoeg te verbeteren, maar het is voor mij persoonlijk een veel prettigere omgeving. Ik merk dat ik het persoonlijke contact met leerlingen heel fijn vindt, en dan maakt het ook niet uit dat het zwaar werk is. "

Jeffrey (32) maakte de overstap van de NS naar het onderwijs

Naam: Jeffrey Klavert
Leeftijd: 32
Geeft nu: Nederlands op Melanchton MAVO Schiebroek
Was hiervoor: Regiomanager bij de NS

Na het behalen van zijn bachelor Sociologie aan de Erasmus Universiteit en een master Sociaal Werk in Antwerpen kwam Jeffrey Klavert (32) erachter dat de sociale sector "volledig op zijn gat lag." Via een management traineeship kon hij uiteindelijk aan de bak als regiomanager binnen de thuiszorg. "Zo had ik toch nog een beetje een link met de sociale sector", legt hij uit.

Een leidende functie blijkt hem goed te liggen, en nadat Jeffrey via LinkedIn door de NS wordt benaderd om ook daar als regiomanager aan de slag te gaan, ziet hij dat als een goede, stabiele keuze voor zijn toekomst. Bij de NS is Jeffrey vooral bezig met wat hij 'de randzaken' noemt. "Het salaris, de status, de baas zijn. Maar voldoening kreeg ik niet", vertelt hij.

Zijn vriendin heeft dezelfde achtergrond als Jeffrey, maar maakte de keuze om het onderwijs in te gaan. "Terwijl ik de bedrijfsladder aan het beklimmen was, merkte ik dat ik aan het einde van de dag dat ik meer energie kreeg van haar verhalen dan mijn eigen prestaties."

Het zet hem aan het denken. Uiteindelijk trekt Jeffrey de stoute schoenen aan en neemt ontslag. Hij wil net als zijn vriendin het onderwijs in, maar dat blijkt niet zo makkelijk als hij aanvankelijk denkt. "Uiteindelijk heb ik enorm veel gesolliciteerd, en kreeg ik ook heel veel afwijzingen." Via de organisatie Leraar van Buiten krijgt Jeffrey voorlichting en begeleiding over zijn opties als zij-instromer.

Bij de Melanchthon MAVO Schiebroek is het uiteindelijk raak: Jeffrey mag daar aan de slag als docent Nederlands. "Ik ben een beetje in het diepe gegooid, maar de directeur wist dat het met mijn achtergrond wel ging lukken."

Eén van de grootste uitdagingen vindt hij het verschil tussen de volwassenen waar hij bij de NS mee werkte, en de tieners waar hij nu voor staat. "Als leidinggevende spreek je met volwassenen die de regels van omgang kennen, maar bij kinderen is er een constant gevecht om de grootste aap op de apenrots te zijn."

Hij herkent vooral dat de jongeren veel moeten schakelen tussen hun gedrag thuis, met vrienden en op school. Zelf komt Jeffrey net als veel van zijn studenten uit een achterstandswijk. "Het gedrag waar ze op straat respect mee krijgen, komen ze op school niet ver mee. Weten dat dat speelt, helpt voor zo'n klas."

Jeffrey hoopt snel zijn bevoegdheid te halen. Momenteel geeft hij drie klassen les, en ook is hij voor het eerst aangesteld als mentor. Uitdagingen zijn er nog genoeg, maar die gaat hij met liefde tegemoet. "Ik heb zeker dieptepunten gehad, maar geen moment gedacht dat ik dit niet had moeten doen."

Carola (60) gaf leiding aan een orkest, maar staat nu in het scheikundelokaal

Naam: Carola Heeremans
Leeftijd: 60
Geeft nu: Scheikunde op het Het Lyceum Rotterdam
Was hiervoor: Zakelijk leider bij het Sinfonia Rotterdam

Carola was eigenlijk nooit voor één gat te vangen. In 1986 studeert ze af als scheikundige aan de Universiteit Leiden. Vier jaar later, in 1990 promoveert ze in de chemie en gaat ze aan de slag als onderzoeker in Delft voor verschillende grote chemiebedrijven.

Uiteindelijk merkt Carola dat ze steeds meer in een managementfunctie terechtkomt. "Dat lag mij niet zo", legt ze uit. Ze gaat in gesprek met een loopbaancoach. "Diep in mijn hart wist ik dat ik eigenlijk in de culturele sector wilde werken. Ik had een goed CV, en destijds waren er genoeg banen voor chemici, dus ik dacht: wat kan mij gebeuren?"

Zo gaat Carola op zoek naar werk. Tot haar grote verbazing wordt ze, zonder enige ervaring, aangenomen bij het Sinfonia Rotterdam, voorheen het Rotterdams Kamerorkest. Na een jaar wordt ze gevraagd om zakelijk leider van het orkest te worden. "Samen met de artistiek leider heb ik dat orkest twaalf jaar voortgestuwd, en nu staat het op de kaart in en ver buiten Rotterdam."

Dan, in afwachting van haar zestigste verjaardag, begint het opnieuw te kriebelen bij Carola. "Ik was weer toe aan iets anders. Ik wilde iets bijdragen, en het leek me leuk om terug te gaan naar mijn oude vak: de chemie."

Net als Jeffrey komt ook Carola in contact met Leraar van Buiten, waar ze onder meer een cursus volgt om te kijken of ze geschikt is voor het onderwijs. Carola gaat direct solliciteren. “Ik had geen ervaring met lesgeven aan middelbare scholieren. Dat is voor een school natuurlijk ook best spannend." Maar niet alle scholen, zo blijkt. Bij Het Lyceum Rotterdam krijgt ze een kans.

Inmiddels staat Carola nog maar een paar weken voor de klas. De beginperiode van haar carrière als docente bevalt haar goed, hoewel niet alles altijd vlekkeloos verloopt. "Ik merk dat ik nog veel te leren heb", geeft ze toe. "Het is een uitdaging om een klas onder controle te houden. De chemie zit er gelukkig nog goed in."

Ondanks de vele uitdagingen blijft Carola vastberaden: "Er is zo'n tekort en behoefte. Ik ga mijn best doen en ga de uitdaging aan."

Carlo (61) kan voor de klas uit 30 jaar levenservaring putten

Naam: Carlo van den Bergh
Leeftijd: 61
Geeft nu: Scheikunde op het Wolfert Tweetalig
Was hiervoor: Directeur R&D bij Unilever

"Stoppen met werken lag eigenlijk nooit in mijn aard", vertelt Carlo wanneer hij wordt gevraagd om zijn motivatie voor de overstap naar het onderwijs. Dat werk had, anders dan bij Carola, eigenlijk altijd wel te maken met de chemie. Hij studeert scheikunde in Utrecht, en nadat hij daarna ook nog promoveert wacht hem een loopbaan in het bedrijfsleven.

Hij gaat aan de slag bij multinational Unilever, waar hij begint als onderzoeker. Zo is hij onder meer betrokken bij onderzoeken naar wasmiddelen. Nadat hij het schopt tot directeur Research & Development (R&D), reist Carlo de halve wereld af om internationale teams aan te sturen.

Na dertig jaar trouwe dienst zette Carlo twee jaar geleden een punt achter zijn carrière in het bedrijfsleven. Hoe hij zijn laatste arbeidsjaren wil gaan slijten weet hij dan nog niet helemaal zeker. Wanneer hij op een dag de school van zijn zoontje bezoekt, komt er een mogelijkheid op zijn pad.

"Ik ging niet eens kijken om docent te worden, maar om te kijken hoe het daar was. Toen heb ik de mogelijkheid gekregen om een proeflesje Scheikunde te geven, en dat beviel eigenlijk heel goed." Hij hoeft er niet lang over na te denken. "Ik vond het leuk om wat te doen met de ervaring die ik had opgedaan. Niet alleen als scheikundige, maar ook in het leven. Dat wilde ik inzetten om kinderen te onderwijzen."

Een halfjaar geleden heeft Carlo zijn eerstegraads bevoegdheid gehaald. De opleiding gecombineerd met zijn eerste jaar voor de klas zijn hem niet in de koude kleren gaan zitten. "Dat kost tijd en energie, en die moet je er echt insteken. Maar ik heb zoveel energie gekregen van die school en de leerlingen, dat dat mij er wel doorheen heeft getrokken. "

Zijn ervaring binnen het bedrijfsleven komt hem goed van pas, merkt hij. "Het is niet hetzelfde, maar er zijn wel raakpunten. Je gaat altijd om met mensen, en het aansturen van die mensen is in het bedrijfsleven enorm belangrijk. Als je ze niet respecteert en motiveert, lukt er niks. Dat is bij een klas net zo."

Het eerste jaar van zijn schoolcarrière stond met name in het teken van corona. Het online lesgeven is een uitdaging, maar een die hem goed afgaat. "Ik had het voordeel dat ik bij Unilever heel veel online heb gewerkt, dus daar had ik niet zoveel moeite mee. Het directe contact met leerlingen was wel echt een gemis."

Het plezier in zijn nieuwe vak is voor Carlo, ondanks corona, niets veranderd. "Onderwijs is breder dan scheikunde: het heeft te maken met een stukje persoonlijke ontwikkeling. Het is leuk om scheikunde te doceren, maar het is net zo interessant om jonge mensen te helpen zich te ontwikkelen."