Mogelijk graasverbod in Verdronken Land van Saeftinghe betekent einde van het landschap dat er nu is
De vondst van verhoogde concentraties PFAS-chemicaliën in dieren die grazen in Het Verdronken Land van Saeftinghe heeft grote gevolgen. De stichting Het Zeeuwse Landschap, die het natuurgebied in Zeeuws-Vlaanderen beheert, vreest dat er een graasverbod dreigt omdat de begroeiing in het gebied te veel PFAS bevat. Zo'n verbod zou een ramp voor het natuurgebied betekenen.
"Deze natuur heeft een unieke samenstelling", begint Rob van Westrienen, directeur van Het Zeeuwse Landschap. "Dat komt mede door de aanwezigheid van schapen, koeien en waterbuffels. Zij zorgen ervoor dat de diversiteit van de begroeiing en insecten op orde blijft." Meer dan 200 stuks vee grazen in het natuurgebied dat het grootste brakwaterschor is van West-Europa.
Unieke natuur gaat verloren
Als er wordt besloten om Het Verdronken Land van Saeftinghe niet meer te laten begrazen is dat het einde van het landschap dat er nu is. Rob van Westrienen: "Wanneer er niet meer gegraasd wordt, is dat een echte ramp. Als de vegetatie niet meer vertrapt wordt en een gedeelte opgegeten, verandert Saeftinghe in één grote rietvlakte, met het verlies van deze unieke natuur als gevolg."
Bij één van de waterbuffels in het gebied werd twee jaar geleden een te hoge waarde PFOS aangetroffen. PFOS is één van de vele duizenden PFAS-chemicaliën die gelinkt worden aan diverse ziektebeelden en een vermindering van de immuniteit. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) greep toentertijd niet in. Pas toen een tijdje geleden door het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) in België te hoge waarden PFAS in Belgische koeien die in Saeftinghe grazen werd aangetroffen, kwamen de overheden aan beide kanten van de grens in actie.
Van Westrienen vindt het vreemd dat de NVWA twee jaar geleden geen alarm sloeg. In plaats daarvan werd een melding gedaan bij de eigenaren van de waterbuffels, Free Nature. Die meldden het vervolgens bij één van de terreinbeheerders van Het Zeeuwse Landschap. De directie kreeg volgens naar eigen zeggen geen melding binnen, en daarom werd door Het Zeeuwse Landschap geen verdere actie ondernomen.
In 2022 nog geen maximale waarden voor PFAS
De NVWA laat weten dat er in 2022 nog geen grenswaarden waren voor PFAS in vlees. 'Daarom is deze uitslag niet breed gedeeld', antwoordt een voorlichter schriftelijk op vragen van Omroep Zeeland. 'Die is wel gedeeld met de eigenaar van de waterbuffels, die daarop zelf heeft besloten geen dieren uit het gebied te laten slachten.' Nu er sinds 1 januari 2023 wel grenswaarden zijn, zijn alle bedrijven met dieren zowel aan de Nederlandse als Belgische kant door de warenautoriteiten op slot gezet tot nader bericht.
We merken nu niet aan de dieren dat ze last hebben van de PFAS, maar dat wil niet alles zeggen natuurlijk.
Nu blijkt dat ook de koeien aan de Belgische kant te veel PFAS bevatten, wordt er wel onderzoek gedaan door de NVWA in Nederland en het FAVV in België, en wordt er gekeken naar hoe het nu verder moet. Eén vraag die in ieder geval opkomt is; kun je met goed fatsoen nog wel dieren laten grazen in Het Verdronken Land van Saeftinghe en voedsel laten eten dat eigenlijk te veel chemicaliën bevat? "Dat is best een lastige vraag", zegt Rob van Westrienen. "We merken nu niet aan de dieren dat ze last hebben van de PFAS, maar dat wil niet alles zeggen natuurlijk. Ik denk dat het een beslissing moet zijn van het RIVM, omdat wij niet de kennis hierover in huis hebben."
Vlees is onverkoopbaar
Wanneer er vanuit het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) groen licht zou komen, en de honderden dieren in het gebied daar mogen grazen tot aan hun dood, blijft wel het gegeven dat het vlees van die dieren onverkoopbaar is. De eigenaren van de grazers krijgen dan niets terug voor hun investering. Zij zullen gecompenseerd moeten worden, en wie gaat voor die kosten opdraaien?