Pillen en cocaïne op school, op feestjes en in alle wijken: hoe normaal is drugsgebruik in Baarn?

Bij de aanpak van drugsgebruik onder jongeren moet de gemeente Baarn meer het voortouw nemen. Kom achter dat bureau vandaan, is een van de adviezen in een rapport dat de gemeenteraad liet opstellen. Ook voor de inwoners ligt er een belangrijke taak. Want hoe gewoon vinden zij het eigenlijk dat Baarnse kinderen lijntjes coke op tafel zien liggen?

Ten einde raad sleept Lara haar zoon Micha de auto in. De 18-jarige scholier heeft verslavingsproblemen. Zijn drugs haalt hij in Hoog Baarn, de villawijk van de gemeente. Stevige gesprekken met de jongen lossen niets op en de alleenstaande Lara krijgt geen gehoor bij instanties die zouden kunnen helpen. In haar wanhoop besluit ze rigoureus dat Micha haar dan maar moet aanwijzen waar zijn dealers wonen. Een beetje angstig belt ze bij elk van hen aan. Ze betaalt Micha's schulden één voor één af, zodat ze niet meer aan de deur komen.

Vorstelijk imago

Op de gefingeerde namen 'Lara' en 'Micha' na heeft dit verhaal zich exact zo afgespeeld in Baarn, schrijven de onderzoekers van Movisie en Stichting Reindert. In opdracht van de raad liet de gemeente hen in beeld brengen welke drugsproblemen er spelen. Het leverde een dorpsgezicht op dat maar weinig wegheeft van het 'vorstelijke' imago dat Baarn zichzelf graag aanmeet. Zo'n veertig mensen - jongeren, mensen om hen heen, hulpverleners en handhavers - vertelden wat zij dagelijks meemaken. De voorbeelden die ze noemen laten zien dat er actie nodig is. Want 'Lara' is niet alleen.

Een andere moeder vond een prijslijst voor allerlei verdovende middelen in de telefoon van haar zoon. Hij bleek te dealen en was nu wanhopig, doodsbang dat hij door de ontdekking als 'snitch' te boek zou komen te staan. Een 13-jarige jongen verkocht drugs om zijn moeder financieel door een vechtscheiding heen te helpen. Een medewerker van een middelbare school weet dat leerlingen in het nabijgelegen bos drugs kopen en verkopen. Een horeca-eigenaar bevestigt dat ook hij drugs van hand tot hand ziet gaan in de toiletruimte van zijn kroeg. Een groep Baarnse tienermeiden biedt, op zoek naar sensatie, seks in ruil voor drugs. Het gebeurt allemaal in Baarn.

Makkelijk te krijgen

Voor burgemeester Mark Röell, al twaalf jaar verantwoordelijk voor veiligheid en openbare orde in de gemeente, is het niet nieuw. Toch is ook hij ervan geschrokken hoe gewoon inwoners het gebruik van verdovende of opwekkende middelen tegenwoordig vinden. "Dat merk je aan hoe makkelijk het te krijgen is", zegt hij. "En het wordt door de hele samenleving heen steeds meer geaccepteerd. Kinderen zien op familiefeestjes wiet en lijntjes coke op de salontafel liggen."

Het artikel gaat verder onder de foto.

Met drugsgebruik of de nadelige gevolgen ervan steekt Baarn niet eens negatief af tegen de rest van de regio. Dat stelt de burgemeester nog enigszins gerust, maar het neemt niet weg dat drugs volgens hem wel een groeiend probleem is dat ook in zijn gemeente dringend moet worden aangepakt. Röell is ongerust over de naïviteit bij veel inwoners. "Het lijkt wel alsof iedereen het normaal vindt. Op school, op feestjes, in alle wijken vind je pillen en cocaïne. En altijd onder het mom van 'recreatief' gebruik."

Georganiseerde misdaad

Nee, persoonlijk ziet Röell nooit drugs tijdens feesten in het dorp. Hoe waarschijnlijk zou het ook zijn dat iemand open en bloot wit poeder van een fietssleutel snuift terwijl de burgemeester toekijkt? In zijn ambt krijgt Röell vooral de grimmige kanten van drugs te zien. "Mensen lijken te vergeten dat er een wereld van georganiseerde misdaad achter vandaan komt", zegt hij. "Er gaat heel veel geld in om en daardoor is er ook veel geweld: gijzelingen, bedreiging, mishandeling, liquidaties, bommen aan voordeuren. Niet alleen de direct betrokkenen zijn daar mee bezig. De hele wijk heeft ermee te maken. We hebben daar als maatschappij last van."

Behalve op straat geeft de drugsscene ook een onveilige sfeer in gezinnen en in het uitgaansleven, stellen de onderzoekers vast. Op school zien medewerkers leerlingen met antisociaal gedrag. Ze zijn brutaal of juist ongeïnteresseerd, ze zitten soms stoned in de les. Dat heeft zijn weerslag op de stemming in de klas, op medeleerlingen. "Gebruikers zijn zelf ook vaak slachtoffer van hun situatie", voegt de burgemeester toe. "We zien veel verward gedrag, of 'onbegrepen gedrag' zoals we het nu geloof ik moeten noemen. Vaak is dat gerelateerd aan het gebruik van middelen. Die mensen hebben dan te veel, of juist niet gebruikt."

Sociale norm vervaagt

Dat drugs in de samenleving normaliseert komt volgens het rapport onder meer door een breed gedragen idee dat de gemeente en de politie er weinig tegen doen. Er zijn plekken in Baarn die erom bekend staan dat er wordt gebruikt of gehandeld. De politie is zichtbaar, maar waarom agenten niet ingrijpen is voor inwoners vaak onduidelijk. "Ze komen er gewoon mee weg", tekenden de onderzoekers op uit de mond van een Baarnaar. Zoiets sterkt jongeren, die zelf overal drugs tegenkomen, in de gedachte dat alles kan. De sociale norm vervaagt.

Toch gaat het te ver om te stellen dat er helemaal niets gebeurt. Afgelopen weekend nog werden bij een inval in een woonhuis in de Oosterhei zwaar vuurwerk en veel drugs in beslag genomen. De buurt had al enige tijd het vermoeden dat er iets niet pluis was. Elke dag meldden zich daar allerlei vreemde types aan de deur. Omwonenden durfden er vaak niets van te zeggen. De gearresteerde bewoner is alweer vrij, in afwachting van eventuele vervolgstappen van justitie. Want een zaak voor de rechter brengen kost altijd tijd, en ook het Openbaar Ministerie kampt met personeelstekorten en achterstanden.

Een ander lopend politieonderzoek richt zich op een explosie bij een huis verderop in dezelfde wijk. Er wordt gefluisterd dat een familielid van de bewoners een conflict heeft met mensen in het drugsmilieu. De verwoestende knal doet denken aan de aanslagen die later in Rotterdam werden gepleegd. De politie kent de geruchten in Baarn, maar kan er pas iets mee als mensen die er meer van weten naar de recherche of naar Meld Misdaad Anoniem stappen.

Het artikel gaat verder onder de foto.

Hard bewijs

Volgens burgemeester Röell heeft Baarn een groep van acht inwoners 'met antecedenten' in beeld. Die worden regelmatig met drugscriminaliteit in verband gebracht en verdienen een harde aanpak. "Je wilt mensen laten zien dat het niet loont", zegt de burgemeester. "Je wilt het patroon van 'snel geld verdienen' doorbreken. We zien ze, we weten het, maar signalen zijn juridisch nog geen hard bewijs."

Afgelopen jaar zijn drie mannen opgepakt voor handel in cocaïne. Twee Baarnaars van 27 en 26 jaar zitten inmiddels een forse gevangenisstraf uit. De jongste mag zich daarna twee jaar niet laten zien in de omgeving van Baarn, waar zijn sociale netwerk voornamelijk bestond uit gebruikers en mogelijke dealers. De ander leidde al jaren een passief leven zonder vast adres, legaal inkomen of goede vrienden. Hij mag voorlopig geen contact hebben met de twee medeverdachten. Ook moet hij verplicht afkicken en een baan of een opleiding zoeken.

Eigen verslaving financieren

De derde verdachte werd eind april veroordeeld tot een voorwaardelijke celstraf met een proeftijd van drie jaar en een taakstraf. In de rechtszaal verklaarde de 31-jarige man dat hij in de coke-handel was gerold om zijn eigen verslaving te financieren. "Bekenden van mij konden contact met mij opnemen en dan regelde ik wat. Ik kreeg ook cocaïne geleverd om het te verkopen. Ik gebruikte zelf een deel en het andere deel mixte ik en verkocht ik in kleine hoeveelheden."

Alle drie de veroordeelden kenden trauma's van huiselijk geweld, criminele ouders, verwaarlozing, verslaving of detentie. Ook zij waren kwetsbaar, zagen geen helpende hand of namen die niet aan, en raakten op het slechte pad. De onderzoekers spraken met een van de drie dealers en beschreven hem als een crackverslaafde man met een slecht gebit en een penetrante lucht om zich heen. Hij is al eerder opgepakt geweest, onder meer voor mensenhandel. Hulpverlening was er toen niet voor hem. Het systeem heeft hem in de steek gelaten, zegt hij, en nu slaat hij alle hulp af.

Instanties

De jonge Micha aan het begin van dit artikel dreigde ook af te glijden. Hij werd door zijn moeder een tijdje naar het buitenland gestuurd. Na zijn terugkeer vervolgde hij zijn opleiding in een andere stad. Het hielp hem er gelukkig weer bovenop, dankzij alle tijd, moeite en energie die zijn moeder in hem stak. De instanties speelden nauwelijks een rol. En dat moet volgens de onderzoekers nu echt anders.

Het artikel gaat verder onder de foto.

In hun rapport roepen ze de gemeente Baarn op om achter het bureau vandaan te komen en contacten te leggen met huisartsen, wijkteams en andere professionals die de eerste signalen oppikken, met omliggende gemeenten waar Baarnse jongeren ook vrienden hebben. Denk ook aan scholen, kerken, moskeeën, woningbouwverenigingen en vrijwilligers, schrijven ze. Iedereen werkt nog veel te versnipperd en de partijen zoeken elkaar vaak pas op als het al uit de hand loopt. Ook in het leven van alledag zouden ze elkaar tegen moeten komen. Wijs iemand in het gemeentehuis aan die er verantwoordelijk voor is, stel een sociale norm tegen drank en drugs en zet tegenover de negatieve rolmodellen mensen die voor jongeren wel het verschil kunnen maken.

Meer dan een sheriff

Burgemeester Röell kan zich daar goed in vinden. "Als burgemeester treed ik samen met politie en justitie hard op tegen drugscriminaliteit, door sluiting van panden, dwangsommen, gebiedsverboden. Maar ik ben niet alleen een sheriff. Minstens zo belangrijk is de preventie. Dat doe je samen met scholen, horeca, ouders en het team van straatwerkers en jongerenwerkers. Hoe kunnen we ouders helpen om het gesprek met hun kinderen aan te gaan, hoe kunnen zij gaan zien wat er onder hun dak gebeurt? Zoiets duurt jaren."

De gemeenteraad van Baarn spreekt zich na het zomerreces uit over het onderzoeksrapport van Movisie en Stichting Reindert. Er komt nog een rapport bij over hoe jongeren zich in Baarn kunnen vermaken, want ook verveling kan leiden tot middelengebruik. Het raadsdebat moet in de maanden erna leiden tot een Baarnse aanpak voor een samenleving waar iedereen zich in thuis voelt.