Het korhoen; laten uitsterven of niet? Provincie zet bijplaatsen voort
Mark Zekhuis
Korhoenders uit Zweden worden de komende vijf jaar weer naar onze provincie gehaald, waar ze geplaatst worden op de Sallandse Heuvelrug. Dat heeft het provinciebestuur van Overijssel besloten. Kosten: 300.000 euro. Maar het ophalen heeft tot nu toe geen echte verbetering opgeleverd.
Het is mistig op de Sallandse Heuvelrug. In dit nationale park leven vele planten en dieren die profiteren van het natura2000 beheer. In de verte koert een korhaan, maar hij laat zich niet zien. Paul ten Den, bioloog die in opdracht van Staatsbosbeheer de vogels onderzoekt en ophaalt, wijst naar het apparaat om zijn nek. Hij steekt een grote antenne in de lucht en de ontvanger maakt een boel kabaal. Ruis… En dan een piepje. “Dat piepje is een zender die de korhoenders dragen. En aan de snelheid van het geluid hoor ik dat dit dier nog leeft.” Van deze zwart-witte hoender baltsen er al jarenlang nog maar enkele exemplaren op de Sallandse heuvelrug. "Ik schat dat er nu zo'n twintig dieren over zijn."
Te weinig beheer
"Er moeten meer beheersmaatregelen uitgevoerd worden, anders komt het echt niet goed met deze beschermde vogel." Ten Den ziet elk jaar de dieren doodgaan omdat ze worden opgegeten door haviken of omdat er te weinig insecten zijn voor de kuikens. "Er wordt in mijn ogen te weinig gedaan om de heide te verjongen en bomen die al jaren geleden gekapt moesten worden, staan er nog steeds. Ook moeten de haviken weggevangen worden, anders doen we het allemaal voor niks."
Zweden
Het is ondertussen de meest besproken vogel van Overijssel. De Sallandse Heuvelrug is de enige plek in Nederland waar het dier nog leeft. Al jarenlang bungelt zijn kans op overleven aan een zijden draadje. Sinds 2012 haalt Staatsbosbeheer hanen en hennen uit Zweden om deze laatste populatie van Nederland in stand te houden. Het is nodig, omdat het een doelsoort is binnen het Natura2000 beleid. Hij moet verplicht beschermd worden. De provincie Overijssel heeft als taak om het dier te redden en zijn leefgebied geschikt te maken.
Onzin, vinden velen. Noodzakelijk, vinden degene die ze halen. Het jammerlijke feit blijft. Door het teveel aan stikstof zitten er te weinig insecten in het gebied om de kuikens in leven te houden. “De volwassen exemplaren vreten bijna alles. Zelfs dennennaalden. Die redden zich wel," legt Ten Den uit. "Maar de jongen niet, die hebben echt insecten en spinnen nodig.” Het lijkt al jarenlang een onbegonnen zaak.
Vergunning verlopen
Vorig jaar verliep de vergunning waarmee het dier uit Zweden gehaald mocht worden. Door corona werd het ophalen tijdelijk uitgesteld. In maart ging de ploeg opnieuw naar Zweden om nogmaals vijfentwintig dieren te vangen, te zenderen en mee te nemen naar Overijssel. In Zweden leven ze op heidevelden met veengronden. “Hier komen ze in de veel te hoge, oude heide", legt Ten Den uit. "De heide op de Sallandse Heuvelrug moet verjongd worden, zodat er meer insecten op af komen, maar dat is een langdurig proces. Dat kost tijd. Door steeds dieren uit Zweden te halen, kopen we die tijd. Terwijl we weten dat een deel van de dieren het niet overleeft.”
Lees meer:
Ten Den begeleidt het ophalen in opdracht van Staatsbosbeheer. “Als we het niet hadden gedaan, was hij hier allang uitgestorven.” Totaal kost het 60.000 euro per jaar. In het begin werd het gesponsord door het whiskeymerk Famous Grouse en betaalde Staatsbosbeheer de rest, de laatste vijf keren betaalde de overheid. “Veel mensen van de vangploeg gaan vrijwillig mee en leveren hun vakantiedagen ervoor in. Dus zo duur is dat niet.”
Vogelbescherming
Toch is Gerrit Dommerholt van Vogelbescherming Nederland het niet met het beleid eens. Hij vindt het letterlijk een doodzonde om het dier hierheen te halen, terwijl de leefomgeving nog zo verstoord is. “Wij denken dat het beter is om eerst de habitat helemaal geschikt te maken voor de vogel en als dat klaar is, de vogel hier weer heen te halen.” Maar dat betekent dat het oorspronkelijke korhoen uitsterft. Toch vindt Dommerholt dat de beste optie.
Stikstof
Hij stelt de politiek verantwoordelijk. “De provincie en het Rijk heeft jarenlang de kans gehad om de natuur voorrang te geven, maar dat is al die tijd niet gebeurd. Er moest geld verdiend worden, dus de boeren gingen voor. ” Gedeputeerde Ten Bolscher bevestigt dat de boeren in de omgeving nog steeds niet natuurlijker boeren. Daar ligt volgens Dommerholt de crux. Stikstof komt onder meer voort uit mest die op het omringende land wordt uitgereden. “Boeren die in het gebied leven, hebben nog steeds niet de opdracht gekregen om op een andere manier te gaan boeren. Ook daarin faalt de overheid. De natuur heeft altijd op de tweede plaats gestaan."
Tekst gaat onder de video
Volgens Ten Den was het ophalen jarenlang de enige legale manier waarop we het korhoen in Nederland kunnen behouden. “En een gefokt korhoen herintroduceren, dat lijkt niet te lukken. Dat is op meerdere plekken geprobeerd, zoals op de Veluwe en in Duitsland. Totaal mislukt.”
Deze beschermde vogel heeft volgens Ten Den ook open gebied nodig. “In bossen leven marters en roofvogels. Die vangen de kuikens. Door de bomen te kappen, verminder je de aanwezigheid van deze predatoren.” De bioloog laat zien hoe ze marters vangen om ze te zenderen, voor onderzoek hoe ze zich gedragen. "Als de geplande bomenkap door gaat, dan verdwijnen de predatoren hopelijk vanzelf."
Natuurmonumenten
Vereniging Natuurmonumenten heeft drie jaar geleden die geplande bomenkap stilgelegd omdat de leden van de vereniging tegen bomenkap waren. Een kwalijke zaak, volgens Frits van Beusekom van Natuuralert. “Wij zijn normaal geen voorstander van bomenkap, maar in dit geval is het noodzakelijk om de natuur zoals hij daar is, te beschermen. Ik vind dat Natuurmonumenten zich veel teveel heeft laten beïnvloeden door haar leden. Bovendien staat het gewoon zo beschreven in het natura2000 plan."
Tekst gaat onder het filmpje verder
En die belofte maakt boswachter Jos Schouten van Natuurmonumenten. “Wij hebben nu drie jaar de tijd genomen om uit te leggen waarom het nodig is voor dit gebied dat de bomen toch gekapt worden. Binnenkort beginnen we weer met de kap, zoals het door Natura 2000 is vastgesteld.”
Provincie Overijssel
Uiteindelijk is gedeputeerde Gert Harm ten Bolscher degene die beslist of er voor de komende jaren een nieuwe vergunning komt voor het ophalen van vogels. “Ik denk we alles moeten proberen wat mogelijk is, maar we moeten wel realistisch moeten blijven over of het lukt. Als het na deze vijf jaar weer niet gelukt is, moeten we ons echt afvragen of we door moeten gaan."
Verplicht redden
Maar het dier opgeven is helemaal geen optie. Juridisch gezien is de provincie verplicht om het korhoen te redden. Net als alle andere doelsoorten die in de natuurwetten zijn beschreven. “Het Rijk moet er letterlijk alles aan doen om deze dieren en planten te behouden. Dat staat beschreven in artikel 1.12 van de wet Natuurbescherming”, legt hoogleraar in natuurbescherming Kees Bastmeijer uit. “Er is nog geen enkele rechter in Europa die het laten uitsterven goedkeurt.”
Evaluatie Natura2000
In 2022 moet de Provincie Overijssel een evaluatie van het eerste deel Natura2000 beleid op tafel leggen. Daaruit zal blijken wat er daadwerkelijk nog moet gebeuren in het gebied en of de provincie door moet gaan met het redden van het dier. Ten Den heeft vorig jaar ook een andere methode geprobeerd. “Wij hebben vorig jaar eieren geraapt, die in een kooi in het gebied laten uitkomen en de jongen bijgevoerd totdat ze groot genoeg waren om los te laten. Je mag natuurlijk geen eieren rapen van een beschermde vogels, maar ook hiervoor hebben we een vergunning van de provincie. Maar zolang er niet snel meer aan beheer wordt gedaan, ben ik bang dat ook dit weinig zin heeft voor het korhoen."
Lees meer:
Lees meer: