'Bollentelers krijgen van provincie alle ruimte'
De bollenteelt in Drenthe krijgt bijna onbeperkt de ruimte, ondanks dat onbekend is of intensief gebruik van gewasbeschermingsmiddelen veilig is voor mens, water en natuur. Dat stelt de Noordelijke Rekenkamer. De provincie gebruikt wettelijke mogelijkheden niet of nauwelijks om zelf de regie te voeren over waar bollen en lelies geteeld worden.
"Daarmee laat de provincie kansen liggen om risico's van gewasbeschermingsmiddelen te verminderen en zorgen van omwonenden weg te nemen", schrijft de Noordelijke Rekenkamer in een snoeihard rapport. "Doordat de provincie nagenoeg onbeperkt ruimte biedt aan bollenteelt, wegen in Drenthe de belangen van telers in de praktijk zwaarder dan het belang van een gezonde en veilige leefomgeving voor mens, plant en dier."
Veel te weinig regie
In 2019 concludeerden onderzoekers in het rapport 'Uitgesproken' dat omwonenden en telers er samen niet uit komen en dat overheden aan zet zijn. Vijf jaar later voert de provincie nog steeds te weinig regie op de bollenteelt, zo oordeelt de rekenkamer.
"Gedeputeerde Staten zeggen geen reële mogelijkheden te zien om planologische grenzen te stellen aan de bollenteelt. Zij willen bovenop de geldende Europese en nationale regels geen aanvullende regels aan de landbouw opleggen en zetten in op vrijwilligheid."
Gereedschappen
Volgens de rekenkamer heeft de provincie gereedschappen in handen om regie te voeren over waar wel en waar geen lelies geteeld mogen worden. Ook in de Omgevingsvisie staat dat.
"De provincie Drenthe streeft volgens de omgevingsvisie onder meer naar een gezonde en veilige leefomgeving voor mens, plant en dier. En de Omgevingswet geeft de provincie de taak een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit in stand te houden." Zo moet de provincie milieu, drinkwater en Natura 2000-gebieden tegen gewasbeschermingsmiddelen beschermen, zegt de rekenkamer.
Maar de provincie heeft juist geen specifiek beleid om te voorkomen dat de gewasbeschermingsmiddelen in het grond- en oppervlaktewater terechtkomen rond bollenvelden. En dat terwijl het een taak van de provincie is om de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater te verbeteren, zo beschrijft de rekenkamer deze tegenstelling.
Voorzorgsprincipe gebruiken
Een van de dingen die de provincie nalaat is het instellen van bufferzones om het oppervlaktewater te beschermen. Ook laat de provincie handelen volgens het voorzorgsbeginsel volgens de rekenkamer achterwege.
Dat voorzorgsbeginsel is een soort bij-twijfel-niet-inhalen-principe. De rekenkamer wijst erop dat de Gezondheidsraad adviseerde dat beginsel toe te passen. De rekenkamer wijst naar een advies uit 2020, waarin geconcludeerd wordt 'dat het vooralsnog onzeker is in hoeverre de blootstelling aan chemische gewasbeschermingsmiddelen resulteert in een hoger gezondheidsrisico."
Lees verder onder de foto
Bewoners niet betrokken
Volgens de rekenkamer laat de provincie nu 'de bollenteelt over aan het vrije spel van de maatschappelijke krachten'. Wel is het programma Duurzame Bollenteelt Drenthe opgezet. Daarin wordt gezocht naar oplossingen om de sierteelt duurzamer te maken: met minder landbouwgif en gedeeltelijk of zelfs helemaal met biologische middelen.
Volgens onderzoekers, telers en het provinciebestuur worden er goede resultaten geboekt. De rekenkamer wijst erop dat er geen afspraken zijn gemaakt over hoe de geboekte resultaten in de reguliere bollenteelt toegepast gaan worden. "Te vrijwillig", stelt de rekenkamer.
Een ander doel van Duurzame Bollenteelt Drenthe is volgens de rekenkamer een dialoog tussen omwonenden en telers tot stand brengen, maar omwonenden zijn niet uitgenodigd bij de opzet en uitvoering van het programma.
Commissaris van de Koning Jetta Klijnsma organiseerde wel gesprekken met en tussen iedereen aan de zogeheten 'bollentafels', maar die stonden los van het programma Duurzame Bollenteelt. Dat had zo niet gemoeten, stelt de rekenkamer. Een andere 'misser' is het niet betrekken van natuur- en milieuorganisaties bij de duurzame proeven
Vrijwilligheid
"Het huidige beleid van de provincie Drenthe op het gebied van verduurzaming van de bollenteelt is vooral gericht op vrijwilligheid." Dat heeft bijvoorbeeld in het Drentse Aa-gebied niet geleid tot de verwachte milieuwinst als het gaat om vermindering van bestrijdingsmiddelen uit het oppervlaktewater, zo concludeert de rekenkamer.
"Kortom, op dit moment wordt door de provincie geen effectief beleid gevoerd om de schade aan mens en milieu als gevolg van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen te minimaliseren", luidt de conclusie van de Noordelijke Rekenkamer. Doordat de provincie kiest voor een 'ondersteunende en samenwerkende' bestuursstijl rondom de bollenteelt, blijft de patstelling tussen omwonenden en telers bestaan.
'Te stellig'
Gedeputeerde Staten herkennen zich niet in de conclusies en vinden ze 'te stellig'. "Bij het uitvoeren van ons beleid handelen wij binnen de mogelijkheden die wet- en regelgeving, zowel landelijk als Europees, ons bieden. Wij voelen ons hierin gesteund door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb)."
Over de gereedschappen die de provincie heeft (Omgevingswet, Ruimtelijke Ordening) zegt het provinciebestuur dat sturing op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen pas in het beleid wordt opgenomen als er per deelgebied (water, bodem, landbouw, natuur) duidelijkheid is. "In de Omgevingsvisie wordt de vertaalslag gemaakt. De totstandkoming daarvan is een participatief en democratisch proces. En zo ook de toedeling van functies aan locaties"
Het kan dus zijn dat nieuwe inzichten en regels en wat betrokkenen vinden (inwoners, telers, politiek) leiden tot beleid waarin bepaald wordt waar wel en geen bollen geteeld mogen worden.
"De bollenteelt is net zoals andere teelten een vrije keuze van de individuele akkerbouwer en ook hoe de akkerbouwer dit binnen het bouwplan vormgeeft. Met het programma Duurzame Bollenteelt Drenthe zetten wij stappen richting een duurzamere teelt. Er worden nu al mooie resultaten geboekt", zo schrijven GS.