"Ik dacht gewoon aardig te zijn en mijn klasgenoot te helpen, dus ik pinde geld voor hem", vertelt de 17-jarige Bobby. Maar dat had hij beter niet kunnen doen: Bobby werd gebruikt als geldezel. "Voor ik het wist, ging het helemaal fout."
De politie ziet de laatste tijd dat ronselaars zeer actief zijn op Instagram en Telegram. Het rekruteren gaat ook vaak via-via, zoals bij Bobby. "De ronselaars staan bijvoorbeeld bij scholen en sportclubs, op plekken waar veel jongeren komen", zegt onderzoeker Rutger Leukfeldt, die meer dan honderd verhoren met geldezels bestudeerde.
De klasgenoot van Bobby kwam naar hem toe met het verhaal dat zijn broer, die op vakantie was, geld naar hem wilde overmaken. "Omdat zijn rekening was geblokkeerd, vroeg hij of hij het geld op mijn rekening kon laten storten. Ik dacht: dat kan wel een keertje, wat maakt mij het uit." Het is volgens Leukfeldt een bekende smoes van ronselaars.
Bobby kreeg niet één keer, maar meerdere keren het verzoek om bedragen van honderden euro's te pinnen. Hij kreeg dan een appje van zijn klasgenoot, sprak af bij de pinautomaat, pinde het bedrag en gaf het aan hem. Soms moesten ze zelfs naar meerdere pinautomaten, omdat het maximumbedrag bij de automaat was gepind.
"Ik dacht toen wel: kan hij wel zo veel geld hebben? Maar ja, het was gewoon zijn broer, zei hij", vertelt Bobby. "Op een gegeven moment had ik wel echt door dat het niet klopte, alleen wist ik niet wat ik moest doen. Het was zijn geld, dus ik kon ook niet zeggen dat ik het geld gewoon zou houden."
Waarom werken geldezels hieraan mee? "Ronselaars richten zich op jongeren die kwetsbaar zijn", zegt Leukfeldt. "De jongeren hebben bijvoorbeeld op sociale media, onder berichten van instagrammers, al berichten langs zien komen dat je makkelijk geld kan verdienen. Als ze dan ook nog een paar keer op straat benaderd worden, doen ze het op een gegeven moment. Het lukt bij veel mensen niet, maar bij sommigen wel."
Leukfeldt concludeert dat het merendeel van de geldezels weet dat ze aan iets meewerken dat niet klopt. "Ze proberen in de verhoren excuses aan te dragen, waarmee ze het voor zichzelf goedpraten. Maar de meesten wisten wel degelijk dat het niet in orde was."
Wie zijn deze ronselaars? NOS Stories, onze nieuwe redactie voor jongeren, zocht dat uit door op hun berichten in te gaan en vervolgens met ze af te spreken:
Op een gegeven moment blokkeerde de ING de rekening van Bobby, omdat er illegale activiteiten op zijn rekening waren. "Het bleek dat mijn klasgenoot mijn rekening gebruikte om telefoons te verkopen via Marktplaats", vertelt Bobby. "Die telefoons stuurde hij nooit op, maar hij liet mij snel pinnen voordat het werd teruggevraagd."
En dus is Bobby, in de ogen van de politie, dader. "In principe gaan we ervan uit dat op het moment dat je jouw bankrekening beschikbaar stelt, je een onderbuikgevoel moet hebben dat het niet goed is", zegt Caroline Sander van de politie. "Onderzoek van ons uit 2014 heeft aangetoond dat jongeren vaak wel weten dat het niet helemaal pluis is. Maar ze hebben niet door dat ze te maken hebben met grote fraudezaken."
En in zo'n zaak belanden kan grote gevolgen hebben. "We blokkeren je rekening en nemen afscheid van je als klant, want we willen geen fraudeurs in de boeken hebben", zegt Moniek de Nooij namens de banken. "We gaan aangifte doen: dus jouw naam wordt dan ook bekend bij justitie en politie. En we houden jou financieel aansprakelijk voor het geld dat via jouw rekening is witgewassen."
Bobby heeft dan nog geluk. Hij staat nu inderdaad als fraudeur in het systeem van zijn bank en kan daar geen rekening meer openen. Maar de bank had hem ook op een nationale lijst kunnen zetten. Dan had hij de komende acht jaar helemaal nergens een rekening kunnen hebben.