Aangepast

België betaalt voor anti-IS-verhalen, heeft dat zin?

De Vlaamse overheid steekt een half miljoen euro in creatieve projecten die radicalisering tegen moeten gaan. Denk bijvoorbeeld aan een theatervoorstelling waarin anti-IS-verhalen worden verteld door vrienden van geradicaliseerde jongeren, met de nodige humor. Is dat een goede aanpak om extremisme tegen te gaan?

Radicaliseringsonderzoeker Kees van den Bos aarzelt daarover. "Goede humor kan ontregelen, een spiegel voorhouden en mensen aan het denken zetten. Maar tegelijkertijd is radicalisering een erg beladen onderwerp. Veel jongeren radicaliseren juist als ze zich niet serieus genomen voelen. Zij gaan zich thuis voelen in de gedachten van extreme groepen."

Het is voor een goed doel, maar propaganda is propaganda.

Cartoonist Tjeerd Royaards

Dat komt volgens Van den Bos doordat die groepen vaak erg duidelijk zijn over hoe je je moet gedragen. Zoals IS-strijders in het kalifaat die volgens bepaalde regels moeten leven. "Daar zijn jongeren die hun rol in de maatschappij niet zo goed kennen, gevoelig voor. Dat kun je niet zomaar weglachen."

Onbehaaglijk gevoel

"Ik vind het heel goed dat de overheid kunstvormen faciliteert, maar ik krijg er ook een wat onbehaaglijk gevoel bij", zegt cartoonist Tjeerd Royaards. Hij maakte in het verleden meerdere cartoons over IS.

  • Tjeerd Royaards
    Royaards maakt vaker cartoons over IS en radicalisering
  • Tjeerd Royaards

"Een overheid die geld beschikbaar stelt voor kunstuitingen, maar zegt dat die over over deradicalisering moeten gaan, dat is in feite propaganda. Het is voor een goed doel, maar propaganda is propaganda."

Ook kun je je afvragen of je de mensen bereikt die je wil bereiken, zegt Royaards. "Aansturing vanuit de overheid is gevaarlijk. Mensen die toch al op weg zijn om te radicaliseren kunnen dan nog minder vertrouwen krijgen in hun regering."

"Ik vraag me ook af hoeveel controverse je nog in je werk mag stoppen. Ik probeer altijd een invalshoek te bedenken waardoor mensen op een andere manier over iets gaan nadenken. Je kan heel voor de hand liggend een cartoon maken dat IS fout is, maar dan is iedereen het met je eens. Als je ervoor zorgt dat mensen een ander perspectief overwegen is dat de eerste stap naar deradicaliseren."

Er komen voormalige jihadisten met stoere praat terug uit het kalifaat. Dat zijn potentieel belangrijke bronnen om je mee te identificeren.

Radicaliseringsonderzoeker Kees van den Bos

Van den Bos denkt dat een deradicaliseringsprogramma nut kan hebben, maar alleen als een insider zijn of haar verhaal vertelt. "Een moeder van een geradicaliseerde zoon die was afgereisd naar Syrië ging bijvoorbeeld haar eigen wijk in om jongeren te vertellen: 'jongens, let op, mijn zoon is de mist ingegaan, doe niet hetzelfde.' Dat verhaal kan overtuigend werken."

"Het is belangrijk dat dergelijke boodschappen van onderuit komen en niet rechtstreeks van de overheid", erkent ook een woordvoerder van de Vlaamse regering. "Op die manier heeft het meer effect", laat hij per mail weten. "Daarbij kunnen emotie, theologie, humor of het aantonen van hypocrisie of onwaarheden aan bod komen."

Mosterd na de maaltijd?

Volgens Van den Bos is het Vlaamse programma geen mosterd na de maaltijd, nu IS terrein lijkt te verliezen in Syrië en Irak: "Er komen voormalige jihadisten met stoere praat uit dat gebied terug. Dat zijn potentieel belangrijke bronnen om je mee te identificeren. IS is aan het slinken, maar die gevoelens van onvrede zijn er nog."

Deel artikel: