Van boeken en schilderijen wisten we wel dat ze auteursrechten hebben. Maar geldt dat ook voor smaken?
Die vraag houdt voedselproducenten al jaren bezig. Ze zouden hun producten graag beschermen om imitators te bestrijden. Er leek alleen geen rechter te zijn die zich eraan brandde. Tot gisteren in Den Haag.
Levola, de producent van Heksenkaas - een smeerdip met kruiden 'en een tikje magie' - had een zaak aangespannen tegen een concurrent die 'hun' kaas namaakt: zogeheten Magic Cheese.
De manier waarop ze de zaak instaken was uniek: ze vroegen of de smaak van hun smeerkaas auteursrechtelijk beschermd kan worden.
En... kan dat?
Helaas voor Levola, in dit geval niet. De Haagse rechters proefden beide kazen en concludeerden dat de smaak van Heksenkaas niet 'verrassend' genoeg was om auteursrecht te verdienen. "In sjieke bewoordingen: het vormgevingserfgoed bestond al", zegt auteursrechtadvocaat Joost Becker van advocatenkantoor Dirkzwager, die de zaak nauwgezet volgde.
Romig, eerder vettig dan kazig, zoet, met een prominente looksmaak' was hun precieze omschrijving.
Alleen de ingrediënten beschermen was voor de producent geen optie, vertelt de advocaat, Sven Klos, die Heksenkaas vertegenwoordigt. "Dan sluit je uit dat diezelfde smaak op een andere manier wordt gecreëerd."
Toch denkt Becker dat het juridisch in beginsel mogelijk is een smaak te beschermen. "Auteursrecht beschermt een creatief voortbrengsel dat voor zintuiglijke waarneembaar vatbaar is. Dus ook smaak. Alleen is dat nog nooit gebeurd."
In het geval van een schilderij is auteursrecht logisch en makkelijk te bewijzen, legt hij uit. De naam van de maker staat erop en het zal niet snel voorkomen dat iemand toevallig 'Zonnebloemen' van Van Gogh namaakt.
Maar bij een geur of een smaak is soms lastiger te bepalen wiens creatieve eigendom dat is. Al erkende de Hoge Raad in 2006 wel dat een parfum van Lancôme auteursrechtelijk beschermd kan worden tegen na-apers.
Het is al heel vooruitstrevend dat de rechter ging proeven. Dit is pas het begin.
Het grote probleem met smaak blijft alleen hoe je objectief test of iets dezelfde smaak heeft. Toch zijn de juristen optimistisch. De uitspraak biedt openingen, denkt Becker. "De rechter zei niet dat je smaak niet auteursrechtelijk kunt beschermen. Dus als er een producent komt met een product met een hele unieke smaak, zou het misschien wel kunnen."
Ook Klos is er nog niet klaar mee. "Het is al heel vooruitstrevend dat de rechter ging proeven. Dit is pas het begin."
Bovendien ziet hij mogelijkheden om verder te procederen. "Het criterium 'verrassend', waar de rechters de claim op afwezen, speelt geen rol bij auteursrechtelijke bescherming. Als jij een weinig verrassend boek schrijft, is het alsnog beschermd. We gaan door naar de Hoge Raad of misschien zelfs het Europees Hof."