De kersverse president Trump lijkt ermee te strooien: 'executive orders', decreten. Hij zette in zijn eerste week een handtekening onder een aantal belangrijke beleidsplannen. Wat zijn deze decreten eigenlijk?
Voorrecht
Met één handtekening kan de president het Amerikaanse Congres omzeilen en zijn plannen uitvoeren. Een decreet is geen wet, maar toch geeft het hem aanzienlijke macht. "Een decreet gaat over het praktisch uitvoeren van beleid. Het is een voorrecht dat de president heeft", legt Amerika-kenner Bertine Moenaff uit.
Op het moment dat de president heeft getekend, starten ambtenaren met de uitvoering van de plannen. Die plannen hoeven niet meer langs het Congres, de Amerikaanse Eerste en Tweede Kamer, die de wetten in het land schrijft.
Zo kan Trump meteen na het tekenen starten met voorbereidingen voor de bouw van de muur tussen Amerika en Mexico. "Het is een snelle manier om aan de slag te gaan, buiten het Congres om", vertelt Bertine. "Met een decreet geef je ministeries de opdracht uit te zoeken wat uitvoerbaar is binnen bestaande wetgeving."
Wat de president kan met een decreet, is beperkt. Zo moet hij zich net als iedereen aan de wet houden. "Als Trump bijvoorbeeld zegt: ik wil waterboarden weer invoeren, dan kan dat helemaal niet. Er is een wet die dat verbiedt", vertelt Bertine.
Hij kan wel ervoor zorgen dat overheidsinstanties aan de slag gaan met zijn plannen, maar hij zal ook naar het Congres moeten luisteren. Zij kunnen als enige een wetswijziging doorvoeren. En zij maken de begroting voor het land. De president kan wel hele dure plannen hebben, maar als er geen geld voor is, blijft het bij een handtekening van de president.
Een decreet is dus een beleidsmaatregel. Een president kan tijdelijk iets veranderen, subsidies stopzetten of gratie verlenen aan criminelen of illegalen. "Zo tekende Obama een decreet om tijdelijk te stoppen met deporteren van illegale kinderen", zegt Bertine.
Met een decreet kan een president heel daadkrachtig overkomen, vooral net na de verkiezingen. "Hij kan zo snel verkiezingsbeloften nakomen, voegt Amerikaans rechtsdeskundige Jeroen Langelaar toe. "Een decreet is niet altijd even duurzaam. Met één streep erdoor kan het door de volgende president ongedaan maken."
Dat is precies wat er nu gebeurt met Guantanamo Bay. Het sluiten van het gevangeniskamp was een van de belangrijkste verkiezingsbeloften van Obama in 2009. Acht jaar later is dat hem, ondanks een decreet, niet gelukt. Trump heeft laten weten Guantanamo weer volledig in gebruik te willen nemen.
Hoe uitzonderlijk zijn vijf decreten in een eerste week?
"Niet heel uitzonderlijk", zegt Jeroen. "Obama werd er vaak om bekritiseerd dat hij zoveel decreten ondertekende. Als het congres iets niet deed, pakte hij al snel zijn pen."
Die eerste week is volgens Jeroen hét moment voor de president om decreten te tekenen. "Daarna wordt het altijd minder. Dat verwacht ik nu ook. Het zegt: hier sta ik voor."