Gisteren reed een man met een vrachtwagen in op de mensenmassa op de Promenade des Anglais in Nice, waardoor zeker 84 mensen omkwamen. De Franse overheid heeft een terreuronderzoek ingesteld naar de aanslag; een onderzoek naar moord en poging tot moord met een terroristisch oogmerk.
Vanmorgen was terrorismedeskundige Quirine Eijkman bij ons te gast om jullie vragen over de aanslag in Nice live via Facebook te beantwoorden. We hebben de antwoorden hier op een rij gezet:
Waarom alweer Frankrijk?
"Frankrijk is een bekend doelwit voor jihadistisch terrorisme, terrorisme dat als doel heeft angst te zaaien, om de sharia door te voeren in Frankrijk. Frankrijk bombardeert ook IS-gebied in Irak en Syrië en is lid van de Veiligheidsraad. En we moeten niet vergeten dat Frankrijk een van de grootste moslimpopulaties heeft van heel Europa. Dat zegt niet per se iets, maar een klein deel van hen is wel vatbaar voor radicalisering, en voor propaganda van groepen als IS en al-Qaida."
Kan je je ertegen wapenen?
"Nee. Je kan het risico dat het gebeurt verminderen. In Frankrijk zijn er veel veiligheidsmaatregelen, en ze hebben veel ervaring met terrorisme. Helaas bestaat 100 procent veiligheid niet."
We moeten accepteren dat we kwetsbaar zijn.
Hebben al die maatregelen dan wel zin?
"We moeten accepteren dat we kwetsbaar zijn. Politici in Frankrijk maar ook Nederland zeggen de afgelopen maanden dat ze er alles aan doen om aanslagen te voorkomen, maar ze zijn zich er ook van bewust dat het in Nederland of Frankrijk kan gebeuren. Je moet ook niet vergeten dat in Frankrijk ook heel veel aanslagen zijn voorkomen, die komen minder in het nieuws."
Had de weg daar niet afgesloten moeten worden?
"Ik denk dat er best veel veiligheidsmaatregelen waren, er waren wel dranghekken. Van elk incident kan geleerd worden. Wij hebben zelf de aanslag op Koninginnedag gehad, waarbij Karst Tates door een menigte heenreed. Daarna is toen ook heel veel gebeurd (qua maatregelen, red.). Maar ik vind het te vroeg om te zeggen dat het niet goed beveiligd was."
Faalt de EU in terrorisme-aanpak?
"Nee, je kan niet na zo'n aanslag zeggen dat de aanpak faalt. Zo simpel is het gewoon niet. Je kan ook niet zeggen dat de rechtsstaat of de politie faalt als er een moord wordt gepleegd. We doen met z'n allen ontzettend hard ons best om dat te voorkomen. Frankrijk en Nederland zijn geen Irak, een land waar vorig jaar zestig zelfmoordaanslagen werden gepleegd. De EU doet er heel veel aan, maar je kan niet garanderen dat terroristische aanslagen niet plaatsvinden. Maar het kan altijd beter."
Kunnen we het wel Europees aanpakken?
"De aanslagen in Brussel waren weer een aanleiding om informatie tussen Europese landen te delen: toen bleek dat een van de daders naar Syrië was gegaan en was teruggekeerd via Turkije. Maar veiligheid blijft toch vaak een nationale affaire. Betere samenwerking is altijd goed, maar je moet goed weten welke informatie je uitwisselt en waarom. De EU doet daar alles aan."
Kunnen we nog op vakantie naar Frankrijk/Nice?
"Ja. Maar gevoelsmatig is dat misschien anders. Ook gezien het reisadvies van Buitenlandse Zaken is de kans dat je betrokken raakt bij een terroristische aanslag heel erg klein, maar ik kan me voorstellen dat je twijfelt als je net geboekt hebt. Het is hard maar waar: de kans dat je omkomt door een auto-ongeluk in Frankrijk is veel groter dan een aanslag. Maar het gevoel van veiligheid is natuurlijk wel aangetast. Maar als je geen feest meer viert, geef je de terroristen precies wat ze willen: dat je niet meer je normale leven leidt in een land als Frankrijk."
Is Nederland ook een keer aan de beurt?
"Ik hoop het niet. Het dreigingsbeeld bij ons is 4 uit 5, dat betekent een substantieel dreigingsniveau. De kans is dus aanwezig, maar er zijn geen concrete aanwijzingen. Ik weet niet of je 'aan de beurt' kan zeggen, want dat veronderstelt een soort van eerlijkheid, maar de kans is wel degelijk aanwezig. Daarom zijn er ook best veel veiligheidsmaatregelen, er is ook het Actieplan Jihadisme, waar best ingrijpende maatregelen in staan. Maar het is helaas geen exacte wetenschap, het is heel moeilijk om gedrag te voorspellen, met name van zogenaamde geradicaliseerde eenlingen. Maar er wordt heel veel aan gedaan."
Het is een illusie dat de overheid je op elk moment kan beschermen.
Kan je een aanslag op een evenement als Vierdaagse voorkomen?
"Je kan de kans erop verminderen en ik twijfel er niet aan dat dat gebeurt. Maar ik denk dat je de illusie moet wegnemen dat de overheid je op elk moment kan beschermen. Dat kunnen ze niet in het verkeer, niet als je op vakantie bent, maar ze kunnen er wel van alles aan doen om dat te verminderen. Maar misschien willen we wel iets van de politie en de veiligheidsdiensten wat ze niet kunnen geven. Dat is geen leuke boodschap, maar dat is wel het leven."
Helpt het om opnieuw grenscontroles in te voeren in Europa?
"Per land, dat zou kunnen. Ik denk dat de grenzen ván Europa redelijk goed worden beschermd. Maar in 2015 bleek dus toch een aantal terroristen tussen de miljoenen vluchtelingen te hebben gezeten, mensen met valse paspoorten. Het is goed om goed op te letten bij de grenzen, maar alleen als het echt nodig is. Je weet ook niet altijd naar wie je op zoek bent. Bij Osama bin Laden was het duidelijk, maar waarschijnlijk was de dader van gisteren niet eens duidelijk in beeld.
Je moet je ook afvragen hoe je je capaciteit inzet. Je kan iedereen bij de grens zetten, maar dat kan ook een schijnmaatregel zijn, die ons een goed gevoel geeft, maar niet daadwerkelijk meer veiligheid oplevert."
Vallen eenmansdaden onder terrorisme?
Ja, terroristische misdrijven worden niet alleen door groepen gepleegd. Maar het gaat om het motief. Wat willen ze met een aanslag bereiken? Bij moord gaat het erom dat iemand iemand anders om een of andere reden wil doden. Bij terrorisme heb je een politiek of ideologisch doel.
Kunnen we ons wel wapenen tegen lone wolves?
Ja en nee. Eenlingen zijn een groot aandachtspunt in de nieuwe contraterrorisme-strategie die net naar de Tweede Kamer is gestuurd. Het is een heel groot aandachtspunt: eenlingen, niet alleen uit de religieuze hoek maar ook uit rechts-extremistische hoek, worden gezien als heel groot risico. Veiligheidsdiensten weten dat ook, aangezien het in beleid wordt opgenomen. Maar toch is het ontzettend moeilijk om je daartegen te wapenen. Als mensen geen sporen achterlaten op internet of het er met niemand over hebben, is het moeilijk te bestrijden. Maar het is niet onmogelijk.