Baas Russisch huurlingenleger op ramkoers met Kremlin

Op woensdag 22 februari, de dag na de grote toespraak van president Vladimir Poetin, werd in een Telegramkanaal van de Russische paramilitaire Wagnergroep een schokkende foto gedeeld. Op de foto te zien: tientallen lichamen, naast elkaar op de grond, sommigen nog in hun gevechtsuniform, anderen naakt, allen zwaar gehavend.

Dit zijn allemaal Wagnerstrijders die dinsdag zijn gesneuveld, zo stond in het bericht geschreven. "En die doden hadden voorkomen kunnen worden als het Ministerie voor Defensie genoeg wapens had geleverd", schreef Jevgeni Prigozjin, baas van de huurlingengroep.

Het is de zoveelste sneer van de Wagner-baas naar het Kremlin. Wat is er aan de hand?

De Wagnergroep werd voor het eerst bekend in 2014, toen de groep het Russische leger bijstond bij de annexatie van de Krim. En ook bij de oorlog in Oekraïne speelt Wagner een grote rol. Zo veroverde de paramilitaire groep het mijnstadje Soledar, ten noorden van Bachmoet: het eerste militaire succes van Rusland in maanden tijd.

Maar veel successen heeft de groep niet. Sinds de zomer van vorig jaar probeert Wagner de Oekraïense stad Bachmoet in te nemen, zonder succes. Maar dat ligt volgens Prigozjin niet aan hen.

Hoge aantal doden

Er is een soort haat-liefdeverhouding tussen Prigozjin en het Kremlin, zegt Peter Wijninga, defensie-expert bij het Haagse Centre For Strategic Studies (HCSS). "Ze hebben elkaar nodig, maar er is absoluut geen vriendschap tussen die twee."

"Prigozjin is erg afhankelijk van het Russische leger voor de bevoorrading van munitie. En het Kremlin heeft hem ook nodig, omdat de Wagnergroep zich niet altijd aan de regels hoeft te houden die voor het Russische leger wel gelden. Zo kon Wagner meer resultaten boeken."

Maar ondertussen lijken steeds meer Wagnerstrijders te sneuvelen. Het Britse ministerie van Defensie stelt dat bijna de helft van de gevangenen die voor de Wagnergroep vecht, gewond raakt of overlijdt.

Het hoge aantal doden is de schuld van het Russische ministerie van Defensie, zegt Prigozjin nu. Eerder plaatste de Rus een video in zijn Telegramkanaal waarin tientallen gesneuvelde militairen te zien waren. In een bijschrift stond dat "iedere dag honderden Wagnerstrijders sneuvelen doordat Defensie het benodigde materieel niet op tijd stuurt".

Prigozjin is niet de enige die denkt dat zijn groep steeds meer op de achtergrond raakt. Volgens de Amerikaanse denktank Institute for the Study of War (ISW) is het Russische ministerie voor Defensie waarschijnlijk gestopt met het leveren van wapens aan Wagner. De reden: het "professionaliseren van Russische strijdkrachten in Oekraïne".

Verzwakte Wagner-troepen zijn er al een paar weken niet in geslaagd significante vooruitgang te boeken in Bachmoet, aldus de ISW, die eraan toevoegt dat nu het Russische leger Wagnerstrijders vervangt, Prigozhin zijn invloed in het Kremlin verliest.

De Wagnergroep was een grote hulp voor het Russische leger in de zomer van 2022, "waardoor Prigozjin zijn belang in de Russische militaire en politieke sfeer overschatte", aldus het ISW. "Maar nu het Russische leger een prominentere rol gaat spelen in de operaties rond Bachmoet en niet meer zo afhankelijk is van rekruten van Wagner, zal het Kremlin Prigozjin niet langer tevreden hoeven te stellen."

Inmiddels is ook de hele top van de aansturing in Oekraïne vervangen. In december vorig jaar werd Valeri Gerasimov, hoofd van de generale staf van het Russische leger, benoemd tot de nieuwe bevelhebber van de Russische strijdkrachten in Oekraïne. "Gerasimov heeft helemaal niks met de Wagnergroep", zegt Han Bouwmeester, hoofddocent Militaire Strategie aan de Nederlandse Defensie Academie. "Gerasimov laat steeds meer Wagnerstrijders vervangen door zijn eigen troepen, die de positie van Wagner overnemen."

Prigozjin is daar duidelijk niet blij mee, maar is zijn openlijke kritiek niet riskant? "Dit kan voor hem zeker een staartje krijgen", zegt Wijninga. "En die kans is groot, zolang Poetin nog alle touwtjes in handen heeft. En dan kan Prigozjin maar beter uit de buurt van hoge flatgebouwen blijven, om het zo maar uit te drukken. Want zo gevaarlijk kan het worden voor hem."