Het aantal coronabesmettingen loopt weer wat op en er belanden weer meer mensen in het ziekenhuis. Dit kan duiden op een aanstaande najaarsgolf, maar is geen reden tot grote zorg, zeggen deskundigen. Twee weken geleden zei het hoofd van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zelfs: "We zien de eindstreep van de pandemie."
Zelfs áls de besmettingen fors toenemen, is het onwaarschijnlijk dat veel mensen op de IC belanden. Maar toch, zeggen deskundigen, valt een donker scenario zeker niet uit te sluiten. Ze vrezen dat Nederland daarop onvoldoende is voorbereid.
Spatschermen zijn niet heel erg effectief om infecties te voorkomen.
De meeste Nederlanders zijn meerdere keren gevaccineerd en van de huidige omikronvariant worden weinig mensen ernstig ziek. Maar het coronavirus blijft muteren, en het zou kunnen dat er een beduidend gevaarlijkere variant ontstaat. "Wij denken dat corona nog niet in een stabiele situatie is, zoals bijvoorbeeld griep", zegt RIVM-directeur Jaap van Dissel tegen Nieuwsuur. "Voor corona zijn we gewoon nog niet zo ver, met name door de onzekerheid over nieuwe varianten die mogelijk meer ernstige ziekte veroorzaken."
Het ontstaan van zo'n veel gevaarlijkere variant ziet Chantal Bleeker-Rovers, hoogleraar uitbraken van infectieziekten (Radboudumc), niet als "het meest waarschijnlijke scenario". Maar: "áls er een nieuwe variant komt waar mensen zieker van worden, waardoor meer mensen in het ziekenhuis terechtkomen, en uiteindelijk de zorg het toch niet aankan, is dat wel iets waar we op voorbereid moeten zijn."
Coronatoegangsbewijs
De Tweede Kamer praatte woensdag over die voorbereiding. Het uitgangspunt van minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers is dat Nederland open blijft bij een grote uitbraak. Brancheorganisaties van bijvoorbeeld horeca en winkels mogen zelf weten welke maatregelen zij nemen bij toenemende besmettingen. Meer dan 30 sectoren hebben ieder hun eigen plan gemaakt, die allemaal verschillend zijn.
De bereidheid om offers te brengen, blijkt gering. Zo willen de kappers geen mondkapjes, geen beperkte openingstijden en geen coronatoegangsbewijs. De horeca wil ook geen coronatoegangsbewijs, geen anderhalvemeterregel en ook geen beperkte openingstijden.
"Er is heel veel gekozen voor maatregelen die niet heel vervelend zijn, maar ook niet altijd even effectief", zegt Bleeker-Rovers. "Dat maakt dat ik mij afvraag of we goed genoeg voorbereid zijn, mochten we toch in een ernstiger scenario terechtkomen."
Looproutes
De maatregelen die ondernemers wél wat moeite en geld kosten, halen volgens de hoogleraar weinig uit. "Veel sectoren beginnen met extra schoonmaakwerkzaamheden, looproutes en spatschermen. Zeker die spatschermen zijn niet heel erg effectief om infecties te voorkomen."
Er zit dus een flink verschil tussen wat experts zien als goede maatregelen bij een grote uitbraak, en wat sectoren bereid zijn om te doen in zo'n situatie. Werkgeversorganisatie VNO-NCW vindt zelfs dat "we maatregelen die ondernemers beperkingen opleggen sowieso moeten zien te voorkomen".
Bleeker-Rovers: "Het is heel goed dat sectoren mee hebben kunnen denken, want zij weten voor een deel wat wel en niet werkt. Aan de andere kant is infectiepreventie ook echt een vak waar je inhoudelijk expertise voor moet hebben. Ik denk dat het alleen aan de sectoren overlaten ook risico's met zich meebrengt."
'Immuniteit helpt ons'
Die risico's ziet ook het zogenoemde Maatschappelijk Impact Team, de tegenhanger van het Outbreak Management Team. Voorzitter Jolande Sap zei bij de briefing in de Kamer dat het kabinet "onvoldoende voorbereid is op de zwaardere scenario's en dat het nog niet uitgesloten is dat die zwaardere scenario's zich gaan voordoen".
Van Dissel benadrukt dat deze scenario's vooral over de langere termijn gaan. En het is onwaarschijnlijk dat een nieuwe golf net zo heftig wordt als die van de afgelopen jaren. "We hebben een brede immuniteit opgebouwd, en die helpt steeds bij een volgende variant. Men wordt milder ziek. Als die trend zich voortzet, is dat gunstig."
"Maar zeg nooit 'nooit'. Ook ik kan niet voorspellen welke variant er komt en of er een heftige variant komt."
