Heb je schulden? Lig je in een echtscheiding? Heb je familieleden met een crimineel verleden? Het zijn zomaar wat vragen die dezer dagen worden gesteld aan lokale politici die op de nominatie staan om wethouder te worden. Nieuwsuur mocht een kijkje nemen achter de schermen bij dit integriteitsonderzoek in twee gemeenten.
Nu de gemeenteraadsverkiezingen achter de rug zijn, worden in veel gemeenten nieuwe colleges samengesteld. Een belangrijk onderwerp daarbij is integriteit. Er is een wetsvoorstel in de maak waarbij een screening verplicht wordt, maar die wet is voorlopig uitgesteld. Toch laten veel gemeenten hun kandidaat-wethouders tegenwoordig screenen.
Zoals de gemeente Etten-Leur. In een vestiging van een landelijke hotelketen worden de drie beoogde wethouders van de gemeente Etten-Leur ontvangen door de medewerkers van het onderzoeksbureau Necker van Naem. Of de functie als bestuurslid van de lokale voetbalvereniging al is neergelegd, is één van de vragen aan toekomstig wethouder René Verwijmeren van de partij Ons Etten-Leur.
Een van de voorbeelden die hij voorgelegd krijgt is: wat zou hij doen als een bekende zou vragen of hij niet even een laadpaal voor de elektrische auto zou kunnen regelen? "Ga niet beloven dat je het gaat uitzoeken", zegt Roel Freeke van Necker van Naem. "Dan geef je toch de indruk dat ze iets van je kunnen verwachten. En doe dit soort gesprekken altijd op het gemeentehuis, met een ambtenaar erbij".
Mijn vrienden zeggen gekscherend dat ik wel erg veel bijbeun in het weekend.
Voorafgaand aan het gesprek vullen de kandidaat-wethouders een uitgebreide vragenlijst in. Over de financiële situatie, nevenfuncties en mogelijke criminele antecedenten van familieleden. "We doen ook onderzoek in het kadaster, de Kamer van Koophandel en kijken naar uitingen op sociale media", zegt Emilie Stumphius van Necker van Naem.
Na het gesprek met de kandidaat volgt dan een rapport met mogelijke 'beheersmaatregelen', denk dan bijvoorbeeld aan het op afstand zetten van een BV. Dat rapport komt, na goedkeuring van de kandidaten, in de meeste gevallen terecht bij de burgemeester. Die bespreekt het met de kandidaat-wethouders en mogelijk een commissie van raadsleden.
Betonmolen
In Ede komt kandidaat-wethouder Peter de Pater van GemeenteBelangen Ede op gesprek bij de onderzoekers. Hij vertelt dat hij de enige wethouder is met een betonmolen - verwijzend naar zijn vorige leven als bouwondernemer. In zijn vrije tijd doet hij nog veel klussen voor mensen. Waar ligt dan de grens, vragen de onderzoekers? "Mijn vrienden zeggen gekscherend dat ik wel erg veel bijbeun in het weekend. Maar daar ben ik scherp op. Over je uitstraling ga je zelf", aldus De Pater.
Er is een wetsvoorstel in de maak waarbij dit soort screening verplicht wordt. Maar dat is nog niet afgerond, dus zijn gemeenten bij de huidige vorming van nieuwe colleges niet verplicht om een integriteitsonderzoek te laten verrichten. Toch schakelen heel veel gemeenten een onafhankelijk onderzoeksbureau in. In sommige gemeenten houdt de burgemeester het bij een gesprek met de beoogde wethouders.
Zoals in de gemeente Bodegraven-Reeuwijk. "Primair ga ik af op de informatie die de kandidaat-wethouder zelf geeft", zegt burgemeester Van Heijningen van Bodegraven. "En in een gemeenschap als Bodegraven geldt dat we de meeste mensen kennen, en ze lopen vaak al heel lang mee. Dan kan ik zelf zo'n kandidaat wel op waarde schatten." Ook financiën spelen bij deze afweging mee. "Veel gemeenten hebben het zwaar, dat geldt zeker voor Bodegraven, dus elke euro die je niet hoeft uit te geven is er één".
