Hij wordt het Franse literaire wonderkind genoemd, de 29-jarige Édouard Louis. En hij staat centraal tijdens het theaterfestival 'Brandhaarden' in Amsterdam. Zelf speelt hij de voorstelling naar zijn eigen boek Wie heeft mijn vader vermoord, geregisseerd door de Duitse regisseur Thomas Ostermeier.
"Politiek is het onderscheid tussen bevolkingsgroepen die worden gesteund, gestimuleerd en beschermd en bevolkingsgroepen die worden blootgesteld aan dood aan vervolging en aan moord", zegt hij in zijn voorstelling.
Homofobie
Als jonge homoseksueel die opgroeide in de vergeten arbeidersklasse in een dorp in het arme industriële noorden van Frankrijk weet Louis als geen ander wat armoede en uitsluiting betekenen.
"Ik ben schrijver. Met mijn boeken verzet ik me. Het is voor mij de beste manier om me te verzetten tegen zaken als onrecht, klassendominantie, homofobie, mannelijk geweld of racisme. Door te schrijven wil ik me verzetten tegen al die zaken in ons leven", zegt Louis.
Als klasse-overloper kun je niet meer met je ouders praten.
Pas 29 jaar, maar de boeken van Louis maken internationaal grote indruk. Als kind ziet hij uitbuiting en ook minachting tegenover mensen als zijn vader. In Wie heeft mijn vader vermoord speelt hij zijn eigen verhaal. Het is zijn leven. Zijn werk is inmiddels in meer dan dertig talen vertaald.
Overloper
"Op een middag kregen we een telefoontje van de fabriek. Er was een gewicht op je gevallen, vertelden ze. Je rug was verpletterd, verbrijzeld. We kregen te horen dat je enkele jaren niet meer zou kunnen lopen, niet meer lopen", is in het boek te lezen.
"Als je alleen boeken schrijft en je gaat niet de straat op, je spreekt je in het openbaar niet uit, dan ben je verkeerd geëngageerd, want je moet niet naïef zijn", zegt Louis. "Als kind las ik niet, ik had geen toegang tot boeken. Mijn vader heeft nooit gelezen, mijn moeder ook niet. Maar we zagen wel wat er op straat gebeurde."
Via school kwam Louis terecht in het theater en in aanraking met literatuur. "Overloper zijn van sociale klasse betekent dat ik niet meer met mijn ouders kan praten. Want ik heb toegang tot een taal, tot gewoontes, privileges die zij nooit hebben gehad. Die privileges zorgen voor een afstand tussen ons die onoverbrugbaar is."
Toch blijft hij de wereld willen veranderen. "Ik gebruik de ruimte om de wereld zoals hij werkt, te analyseren, bekritiseren en aan te vallen."
Het theater is de plek van de confrontatie. De wereld confronteren met wat er is en wat de wereld niet wil zien.
In Amsterdam zijn verschillende internationale toneelbewerkingen van zijn werk te zien. Ook de Nederlandse vertolking van Wie heeft mijn vader vermoord, geregisseerd door Ivo van Hove met acteur Hans Kesting. Het stuk lijkt het publiek overal in Europa diep te raken.
Kesting: "De voorstelling die ik speel, begint als een beschrijving van een armoedig leven in een homofoob en gewelddadig milieu en dan kantelt het ineens naar een politiek pamflet, een aanklacht tegen de politiek."
Kesting denkt dat Louis met zijn boeken mensen wakker maakt. "Dingen die we wel wisten, maar tegelijk ook weer vergeten zijn. Hij heeft het terug gebracht in ons denken." "Voor de heersende klasse is politiek een esthetische kwestie, voor ons is het een kwestie van leven of dood", schrijft Louis.
"Zijn zinnen zijn bijna gedachten die zich geleidelijk aan ontwikkelen. Zijn schrijven is heel theatraal en daarom begrijp ik dat zijn boeken zoveel in theaters worden opgevoerd. Het zijn bijna dialogen met zichzelf", vertelt Kesting.
Confrontatie
Louis pakt de Franse politiek hard aan: "Het is 2017, de regering van Macron neemt de armste Fransen vijf euro per maand af. Hij houdt vijf euro per maand in op de bijstand waarvan de armste Fransen moeten leven en hun huur moeten betalen. Bijna dezelfde dag kondigt hij een belastingverlaging aan voor de rijkste mensen in Frankrijk. Hij vindt dat de armen te rijk zijn en de rijken niet rijk genoeg."
Daarover zegt hij: "Ik probeer een 'ik' te creëren die zulke dingen kan zeggen. Via die 'ik' kan ik tegen het publiek zeggen: Kijk wat er om je heen gebeurt. Op het toneel richt ik me zowel tot mijn vrienden als tot de mensen die tegen mij zijn. Voor mij is het theater dé plek voor confrontatie."
Louis vindt het een noodzaak zich uit te spreken over uitbuiting, over armoede. Omdat mensen als zijn ouders het niet zullen doen. "Lijden gaat vaak gepaard met schaamte voor dat lijden omdat de regering armen voorhoudt dat hun armoede hun eigen schuld is. En door hun schaamte zwijgen ze over hun lijden."
"Als je m'n moeder vraagt hoe het gaat, zegt ze altijd: Goed. Het is mijn taak om daar tegenin te gaan en te schrijven: Het gaat helemaal niet goed."
Festival 'Brandhaarden' is tot 4 maart te zien. Bekijk hieronder het interview met Édouard Louis:
